تصرف عدوانی حقوقی وکیفری

«تصرف عدوانی حقوقی وکیفری یکی از دعاوی پرکاربرد در حوزه املاک است که هم جنبه حقوقی و هم کیفری دارد. در این مقاله به بررسی تصرف عدوانی، تفاوت آن با خلع ید، ارکان و دفاعیات، و نمونه رای دادگاه پرداخته‌ایم.»

مفهوم تصرف عدوانی حقوقی و کیفری و تفاوت های آن ها

تصرف عدوانی به حالتی اشاره دارد که فردی بدون اجازه و بدون داشتن حق قانونی، ملکی را به تصرف خود درمی‌آورد. این عمل، از منظر حقوقی به عنوان “تصرف عدوانی حقوقی” و از منظر جزایی به عنوان “تصرف عدوانی کیفری” قابل بررسی است.

۱. تصرف عدوانی حقوقی:

در این نوع از تصرف عدوانی، فردی که مدعی مالکیت و تصرف قانونی بر ملکی است، می‌تواند علیه کسی که ملک او را تصرف کرده، دادخواست تصرف عدوانی مطرح کند. در دعاوی حقوقی، شاکی تنها باید اثبات کند که ملک در تصرف او بوده و شخص دیگری بدون اجازه او آن را تصرف کرده است؛ نیازی به اثبات مالکیت نیست.

۲. تصرف عدوانی کیفری:

در این نوع از تصرف، شخصی که به صورت آگاهانه و با قصد سوءنیت ملک دیگری را به تصرف خود در می‌آورد، با جرم کیفری تصرف عدوانی روبرو خواهد شد. در پرونده‌های کیفری، اثبات عمد و سوءنیت متصرف الزامی است. در این موارد، متصرف با جرایمی همچون مزاحمت، ممانعت از حق و گاهی هم تجاوز به عنف مواجه می‌شود.

عناصر تصرف عدوانی

برای اثبات تصرف عدوانی، وجود برخی عناصر ضروری است:

وجود تصرف قبلی: باید ثابت شود که شاکی، پیش از وقوع تصرف، مالکیت یا دست‌کم حق تصرف در ملک مورد نظر را داشته است.

تصرف فعلی متصرف: ثابت شود که فرد متصرف بدون اجازه یا داشتن حق قانونی ملک را به تصرف خود درآورده است.

عدوانی بودن تصرف: یعنی تصرف بدون رضایت مالک و به شکل قهری یا فریبکارانه صورت گرفته باشد.

قوانین جدید در زمینه تصرف عدوانی

طبق آخرین تغییرات قانون آیین دادرسی مدنی و قانون مجازات اسلامی، قوه قضائیه تمهیدات و تدابیر ویژه‌ای برای جلوگیری از تصرف عدوانی و پیگیری قانونی آن اتخاذ کرده است. به طور مثال، در سال‌های اخیر، ماده ۶۹۰ قانون مجازات اسلامی در خصوص جرم‌انگاری تصرف عدوانی اصلاحاتی داشته که به دنبال آن تصرف عدوانی نه تنها حقوقی، بلکه از منظر کیفری هم شدیدتر پیگیری می‌شود.

مثال عملی

فرض کنید شخصی به نام احمد، باغی دارد که چندین سال از آن بهره‌برداری می‌کند. روزی متوجه می‌شود که همسایه‌اش بدون اطلاع و رضایت او، بخشی از این باغ را فنس‌کشی کرده و ادعای مالکیت آن را دارد. احمد می‌تواند با تنظیم دادخواستی به دادگاه حقوقی، علیه این همسایه به دلیل “تصرف عدوانی حقوقی” شکایت کند تا حکم تخلیه صادر شود. اگر ثابت شود که همسایه با قصد تصرف دائمی و با سوءنیت دست به این کار زده، احمد می‌تواند به دادگاه کیفری هم مراجعه کرده و تقاضای رسیدگی به جرم تصرف عدوانی کیفری را مطرح کند.

داستان کوتاه

مریم و پدرش سال‌هاست که در یک زمین کشاورزی کوچک مشغول به کشت و کار هستند. این زمین سال‌ها پیش توسط پدر مریم خریداری شده و سند قانونی آن به نام پدرش است. روزی متوجه می‌شوند که یکی از اهالی روستا بدون اجازه، اقدام به ساخت دیوار در بخشی از این زمین کرده و مدعی است که این بخش متعلق به اوست. مریم، با در دست داشتن سند قانونی به دادگاه مراجعه می‌کند و دادخواست تصرف عدوانی را علیه آن فرد مطرح می‌نماید. قاضی پس از بررسی مدارک و شواهد، حکم به بازگرداندن زمین به صاحب اصلی یعنی پدر مریم و رفع تصرف فرد متصرف می‌دهد.

—

در ادامه به بررسی تفاوت بین تصرف عدوانی و خلع ید، اثبات مالکیت در تصرف عدوانی کیفری، ارکان تصرف عدوانی کیفری، دفاع خوانده در دعوی رفع تصرف عدوانی، و نمونه‌ای از رای دادگاه در این زمینه می‌پردازیم.

تفاوت تصرف عدوانی حقوقی و کیفری با خلع ید

تفاوت‌های اصلی بین تصرف عدوانی و خلع ید به شرح زیر است:

1. هدف دعوی:

دعوی تصرف عدوانی با هدف رفع تصرف و بازگرداندن تصرف ملک به شاکی مطرح می‌شود و نیازی به اثبات مالکیت ندارد؛ تنها اثبات سابقه تصرف شاکی و عدوانی بودن تصرف جدید کافی است. اما دعوی خلع ید با هدف اثبات مالکیت و تخلیه ملک از تصرف فردی مطرح می‌شود که بدون حق مالکانه ملک را تصرف کرده است. در این دعوی، خواهان باید مالکیت خود را اثبات کند.

2. نوع دادگاه:

دعوی تصرف عدوانی در دادگاه حقوقی و کیفری، و دعوی خلع ید تنها در دادگاه حقوقی مطرح می‌شود.

3. لزوم اثبات مالکیت:

در تصرف عدوانی، خواهان نیازی به اثبات مالکیت ندارد و تنها باید اثبات کند که متصرف بدون رضایت او ملک را تصرف کرده است. اما در خلع ید، خواهان باید سند مالکیت و حق مالکانه خود را به اثبات برساند.

اثبات مالکیت در تصرف عدوانی حقوقی وکیفری

در دعاوی تصرف عدوانی کیفری، به دلیل حساسیت بالای موضوع، علاوه بر اثبات تصرف سابق خواهان، اثبات مالکیت نیز از ارکان ضروری است. خواهان باید ثابت کند که ملک متعلق به اوست و متصرف بدون اجازه و به قصد تصرف دائمی وارد آن شده است.این موضوع به دلیل آن است که در دعاوی کیفری باید قصد و سوءنیت متصرف به اثبات برسد؛ بنابراین اثبات مالکیت خواهان یکی از ارکان اساسی در دعوای کیفری تصرف عدوانی است که دادگاه بر اساس آن به بررسی سوءنیت متصرف می‌پردازد.

ارکان و شرایط تصرف عدوانی حقوقی و کیفری

برای اینکه دادگاه رای به تصرف عدوانی کیفری بدهد، باید سه رکن اصلی زیر اثبات شود:

1. سوءنیت:
متصرف باید عمداً و آگاهانه اقدام به تصرف ملک کرده باشد. سوءنیت به این معناست که فرد با قصد قبلی و آگاهی از نبود حق مالکیت، ملک دیگری را تصرف کرده است.

2. عدوانی بودن تصرف:
تصرف باید به شکلی قهری و بدون رضایت مالک صورت گرفته باشد. در واقع متصرف باید بدون اجازه قانونی و به صورت غیرمجاز وارد ملک شده باشد.

3. مالکیت شاکی:
شاکی باید مالکیت قانونی خود را بر ملک اثبات کند. این امر در دعاوی کیفری اهمیت زیادی دارد، زیرا دادگاه باید بداند که ملک مورد تصرف متعلق به شاکی است تا بتواند جرم تصرف عدوانی را محرز بداند.

دفاع خوانده در رفع تصرف عدوانی حقوقی و کیفری

خوانده (متصرف) در دعوی رفع تصرف عدوانی می‌تواند از راه‌های مختلفی دفاع کند. مهم‌ترین دفاعیات او عبارتند از:

1. اثبات رضایت شاکی:

اگر خوانده بتواند ثابت کند که شاکی رضایت داشته و اجازه تصرف را به او داده است، می‌تواند از ادعای تصرف عدوانی تبرئه شود.

2. اثبات مالکیت یا حق قانونی تصرف:

اگر خوانده بتواند مالکیت یا حق قانونی خود را بر ملک ثابت کند، مثلاً از طریق سند یا حکم قضایی قبلی، می‌تواند از دعوی رفع تصرف عدوانی دفاع کند.

3. اثبات تصرف سابق:

خوانده می‌تواند اثبات کند که خود سابقه تصرف بر ملک داشته و این تصرف بدون قطعیت به مالکیت شاکی نبوده است.

4. عدم اثبات عدوانی بودن تصرف:

خوانده می‌تواند دفاع کند که تصرف او بدون سوءنیت بوده و قصد عدوانی نداشته است؛ برای مثال ممکن است ادعا کند که تصرف او ناشی از یک اشتباه صادقانه بوده است.

نمونه رای در دعوی تصرف عدوانی حقوقی و کیفری

در ادامه، نمونه‌ای از رای دادگاه در دعوی تصرف عدوانی آمده است که می‌تواند به فهم بهتر این موضوع کمک کند.

> موضوع رای: تصرف عدوانی حقوقی و الزام به رفع تصرف

خلاصه رای:
در این پرونده، خواهان (شاکی) مدعی بود که بخشی از ملک او توسط خوانده (متصرف) بدون اجازه و به صورت عدوانی تصرف شده است. خواهان با ارائه اسناد و مدارک به دادگاه ثابت کرد که این ملک پیش‌تر در تصرف وی بوده و خوانده بدون رضایت و بدون هیچ مجوز قانونی آن را تصرف کرده است.

رای دادگاه:
دادگاه پس از بررسی مدارک و شواهد، تصرف عدوانی را محرز دانست و حکم به رفع تصرف خوانده از ملک و بازگرداندن ملک به تصرف خواهان داد. دادگاه همچنین به دلیل اثبات نداشتن مالکیت قانونی خوانده و عدوانی بودن تصرف، حکم جریمه نقدی را نیز برای خوانده صادر کرد.

نکته کلیدی رای:
در این رای، دادگاه نیاز به اثبات مالکیت نداشت و تنها بر مبنای سابقه تصرف خواهان و عدوانی بودن تصرف خوانده رای به نفع خواهان صادر شد.

شما میتوانید با جست و جو در سامانه رسمی ملی ارای قضایی انواع رای های مربوط به این موضوع را مطالعه کنید.

اهمیت و نقش وکیل در دعوی تصرف عدوانی حقوقی و کیفری

اگر شما یا اطرافیانتان با مسئله تصرف عدوانی مواجه هستید و به دنبال یک وکیل مجرب برای پیگیری این دعاوی می‌گردید، آقای سلمان احدی با شماره تماس 09120466204 ، یکی از وکلای متخصص و با تجربه در زمینه دعاوی ملکی، از جمله تصرف عدوانی، خلع ید و مسائل مرتبط است. ایشان با تسلط کامل به قوانین و مقررات، می‌تواند بهترین مشاوره و راهکارهای قانونی را برای دفاع از حقوق شما ارائه دهد و در پیگیری پرونده‌های حقوقی و کیفری تصرف عدوانی همراه شما باشد.