اذن ازدواج
مفهوم “اذن ازدواج” در حقوق ایران موضوعی پیچیده و مهم است که بهویژه در ارتباط با حقوق زنان، مردان و خانوادهها مطرح میشود. این موضوع در قوانین مختلف اسلامی و بهویژه در قانون مدنی ایران شفافسازی شده است. در این مقاله، به تفصیل به مفهوم، شرایط، اثرات و مسائل حقوقی مربوط به اذن ازدواج پرداخته خواهد شد.
1. تعریف اذن ازدواج
اذن ازدواج به معنای اجازهای است که از سوی ولی (پدر یا جد پدری) یا در موارد خاص، شخصی که مسئولیت سرپرستی فرد را دارد، برای ازدواج فردی که از نظر قانونی به بلوغ نرسیده است یا در صورت خاص، فردی که با محدودیتهای حقوقی روبهرو است، داده میشود.
در حقوق ایران، این مفهوم بیشتر در ارتباط با زنان و دخترانی است که هنوز به سن قانونی ازدواج نرسیدهاند، یا تحت ولی یا سرپرست هستند. در این شرایط، ازدواج دختر بدون اذن ولی او، حتی اگر از نظر قانونی به بلوغ رسیده باشد، باطل است.
2. اذن ازدواج در حقوق ایران
در حقوق ایران، قانون مدنی بهطور خاص در ماده ۱۰۴۳ به مسئله اذن ازدواج پرداخته است. طبق این ماده، ازدواج دخترانی که به سن بلوغ شرعی (۹ سال قمری برای دختران) رسیدهاند، نیاز به اذن ولی دارند. در صورتی که ولی، مخصوصاً پدر یا جد پدری، موافقت نکند، این ازدواج غیرقانونی و باطل است، مگر اینکه دادگاه رأی به صحت آن بدهد. در واقع، دختر به عنوان یکی از طرفین ازدواج باید اجازه ولی خود را دریافت کند تا ازدواجش قانونی و صحیح باشد.
3. شرایط و موارد استثنای اذن ازدواج
در حقوق ایران، شرایط خاصی وجود دارد که ممکن است بر اذن ازدواج اثر بگذارد:
الف) شرایط لازم برای ازدواج
برای اینکه اذن ازدواج معتبر باشد، باید طرفین ازدواج شرایط لازم برای عقد را داشته باشند. این شرایط شامل بلوغ، عقل و قدرت تصمیمگیری است. در صورتی که فرد به بلوغ نرسیده باشد یا ناتوان از تصمیمگیری عقلانی باشد، نیاز به اذن ولی دارد.
ب) ازدواج دختران بالای ۱۳ سال
اگر دختر به سن قانونی ازدواج یعنی ۱۳ سال قمری برسد، حتی اگر ولی نتواسته باشد موافقت کند، طبق رأی دادگاه میتوان از ازدواج او حمایت کرد. در این شرایط، دادگاه به عنوان نهادی مستقل ممکن است با توجه به وضعیت و مصالح فرد، رأی به برگزاری ازدواج دهد.
ج) ازدواج زنان بیولی
در برخی از شرایط خاص، اگر زن فاقد ولی (پدر یا جد پدری) باشد، میتواند بدون اذن ولی ازدواج کند. در این مواقع، نماینده قانونی مانند قیم میتواند ازدواج او را تایید کند.
4. اذن ازدواج برای مردان
در مورد مردان، اذن ازدواج تنها به طور خاص در مواقعی اعمال میشود که فرد مورد نظر دارای شرایط قانونی ازدواج نباشد، مانند افراد نابالغ، مبتلا به مشکلات روانی، یا کسانی که به دلایل دیگر از انجام ازدواج ناتوان هستند. در این شرایط، ازدواج بدون تأیید نهادهای مسئول غیرقانونی است.
5. تبعات عدم اذن ازدواج
الف) باطل بودن ازدواج
اگر فردی بدون اذن ولی اقدام به ازدواج کند، طبق قانون مدنی، این ازدواج باطل است و هیچ اثر حقوقی نخواهد داشت. در این صورت، حتی اگر زن و شوهر به میل خود با هم زندگی کرده و رابطه زناشویی داشته باشند، قانون آن را به رسمیت نمیشناسد.
ب) از بین رفتن حقوق خانوادگی
در صورتی که ازدواج بدون اذن ولی انجام شود، ممکن است تبعاتی مانند از دست رفتن حقوق مالی و اجتماعی برای طرفین بهویژه برای زن بهوجود آید. از جمله حقوقی که ممکن است تحت تأثیر قرار گیرد، حق ارث، حق نفقه و دیگر حقوق قانونی است.
6. بررسی نقش ولی در ازدواج
ولی در ازدواج نقش کلیدی دارد و در واقع، او برای حمایت از مصالح فرد تحت سرپرستی خود در نظر گرفته میشود. نقش ولی برای حفظ حقوق و منافع افراد در شرایط خاص ضروری است. ولی همچنین میتواند نظر خود را در مورد انتخاب همسر برای فرزندش ابراز کرده و بهطور کلی نگران منافع فرد تحت سرپرستی باشد.
7. چالشها و مسائل حقوقی
در عمل، موضوع اذن ازدواج چالشهایی را در بر دارد که بیشتر در زمینه حقوق زنان مشاهده میشود. یکی از این چالشها این است که ممکن است ولی در برخی موارد از این حق سوء استفاده کند و نگذارد فرزند خود به دلایل شخصی یا فرهنگی ازدواج کند. همچنین، در برخی مواقع ممکن است ازدواجهایی بهدلیل فشارهای اجتماعی یا سنتی علیه میل فرد انجام شود، که همین مسائل میتواند منجر به مشکلات حقوقی و اجتماعی گردد.
الف) ازدواجهای اجباری
در بسیاری از کشورها، بهویژه در جوامع سنتی، ازدواجهای اجباری وجود دارند. در این نوع ازدواجها، فرد تحت سرپرستی نمیتواند نظر خود را بیان کرده و اذن ولی بهعنوان یک محدودیت اعمال میشود.
ب) دخالتهای غیرمناسب
در برخی موارد، ولی (بهویژه پدر یا جد پدری) ممکن است برای دختر خود تصمیمات شخصی و غیرمنصفانه اتخاذ کند و مانع از ازدواج او با شخصی شود که او بهطور واقعی علاقهمند است. این امر میتواند منجر به نزاعهای خانوادگی و مشکلات قانونی شود.
—
1. حکم ازدواج با دختری که باکره نیست چیست؟
در حقوق ایران، حکم ازدواج با دختری که باکره نیست، با دختری که هنوز باکره است، تفاوت چندانی ندارد. در واقع، طبق ماده ۱۰۴۳ قانون مدنی ایران، هیچگونه تفاوتی بین دختران باکره و غیر باکره در زمینه نیاز به اذن پدر وجود ندارد. در هر صورت، برای ازدواج هر دختر، چه باکره یا غیر باکره، نیاز به اذن پدر یا جد پدری او ضروری است. البته اگر دختر بالغ باشد و از نظر قانونی و شرعی بتواند تصمیمات فردی خود را بگیرد، دادگاه ممکن است اجازه ازدواج بدون موافقت ولی را صادر کند.
2. آیا اجازه پدر برای ازدواج دختر بالای ۳۰ سال لازم است؟
طبق قانون ایران، برای ازدواج دخترانی که به سن قانونی (یعنی ۱۳ سال قمری) رسیدهاند، اجازه پدر یا جد پدری لازم است. با این حال، اگر دختری بالغ و در سن بالای ۳۰ سال باشد و پدر یا ولی او مانع ازدواج او شود، دختر میتواند با مراجعه به دادگاه درخواست اجازه برای ازدواج بدهد. دادگاه با بررسی شرایط، تصمیم میگیرد که آیا این مانع بهحق است یا خیر و در صورتی که دختر از لحاظ عقلانی و عاطفی توانایی تصمیمگیری داشته باشد، اجازه ازدواج را صادر میکند. به این ترتیب، در سنین بالای ۳۰ سال، اصولاً نیاز به اجازه پدر وجود ندارد مگر در موارد خاص.
3. نمونه دادخواست برای اذن ازدواج
اگر دختری بخواهد بدون اذن ولی (پدر یا جد پدری) ازدواج کند، میتواند به دادگاه درخواست اجازه ازدواج بدهد. در اینجا نمونهای از دادخواست برای اذن ازدواج آمده است:
نمونه دادخواست:
به نام خدا
ریاست محترم دادگاه خانواده
با سلام و احترام
اینجانب [نام کامل، کد ملی، تاریخ تولد] بهعنوان خواهان، با توجه به اینکه پدرم [نام پدر] مخالفت خود را با ازدواج اینجانب با آقای [نام داماد] اعلام کرده و هیچگونه موافقتی از طرف ایشان برای انجام ازدواج صادر نشده است، درخواستی را به این دادگاه تقدیم میکنم تا با توجه به دلایل و شرایط اینجانب، اجازه ازدواج برای اینجانب صادر گردد.
با توجه به اینکه اینجانب بالغ، عاقل و دارای شرایط لازم برای ازدواج میباشم و همچنین به دلیل سن و وضعیت فردی، هیچگونه مانعی برای ازدواج قانونی من وجود ندارد، خواهشمندم به درخواست اینجانب رسیدگی فرمایید.
مدارک پیوست:
1. کپی شناسنامه
2. گواهی سلامت روانی
3. سایر مدارک مورد نیاز
با تشکر و احترام
[نام و امضاء]
4. مدارک لازم برای ازدواج دختر خارج از کشور
ازدواج دختران ایرانی خارج از کشور نیز تابع قوانین ایران است. بهطور کلی برای ازدواج دختر در خارج از کشور، این مدارک لازم است:
شناسنامه دختر
کارت ملی
گواهی تأیید صحت روانی
گواهینامه از سفارت ایران مبنی بر عدم مخالفت با ازدواج
در صورتی که دختر تحت سرپرستی ولی (پدر یا جد پدری) قرار دارد، اذن ولی برای ازدواج لازم است.
همچنین میتوانید بخوانید:
1-ثبت ازدواج برای اتباع ایرانی خارج از کشور
2-ثبت ازدواج زن ایرانی با مرد خارجی
5. رای دادگاه در مورد اذن و اجازه ازدواج
در مواردی که ولی (پدر یا جد پدری) مخالف ازدواج دختر باشد و دختر درخواست اذن ازدواج از دادگاه داشته باشد، دادگاه میتواند نظر ولی را نادیده بگیرد و اجازه ازدواج صادر کند. بهطور مثال، در یکی از رایهای دادگاههای خانواده ایران، دادگاه پس از بررسی وضعیت دختر بالغی که به سن قانونی رسیده بود و توانایی عقلانی برای تصمیمگیری داشت، با توجه به دلایل خواهان، حکم به اجازه ازدواج صادر کرده است. در این پرونده، دلیل مخالفت ولی، نگرانیهای غیرمنطقی از وضعیت اقتصادی بود که در نهایت مورد پذیرش دادگاه قرار نگرفت.
6. اذن ازدواج در قرآن
در قرآن کریم، در آیه ۲۴ سوره نساء آمده است که زنان میتوانند خود سرپرستی انتخاب همسر را داشته باشند، اما این موضوع بهطور کلی به شرایط خاص و زمان خاصی تعلق دارد. در فقه اسلامی و خصوصاً در مذهب شیعه، نظر ولی، بهویژه پدر یا جد پدری، برای ازدواج دختران بالغ بهعنوان یکی از شروط اساسی شناخته شده است. به همین دلیل، در حالی که قرآن به اهمیت اختیار فردی تأکید میکند، در احکام اسلامی از جمله در قانون مدنی ایران، برای دختران نیاز به اذن ولی هنوز وجود دارد.
7. شرایط صیغه موقت برای دختر مجرد غیر باکره
صیغه موقت در فقه اسلامی به معنای عقد موقت است که برای مدت زمان مشخصی انجام میشود. این عقد برای دختران مجرد غیر باکره (حتی اگر دختر به سن قانونی رسیده باشد) بدون نیاز به اجازه پدر قابل انجام است. از آنجا که صیغه موقت در اینگونه موارد بهعنوان یک نوع عقد قانونی و شرعی بهشمار میرود، دختری که باکره نیست میتواند آن را با هر کسی که بخواهد بهطور موقت و با شرایط خاص انجام دهد. در هر صورت، لازم است که شرایط قانونی و شرعی صیغه رعایت شود.
8. شرایط صیغه موقت بدون اجازه پدر
اگر دختر بالغ و غیر باکره باشد، عقد موقت بدون اذن پدر قابل انجام است، ولی در مواردی که دختر تحت سرپرستی ولی قرار داشته باشد، ممکن است دادگاه برای بررسی صلاحیت فرد و شرایط ازدواج موقت وارد عمل شود. بهطور کلی، در صورتی که ولی مخالفتی نداشته باشد و دختر بالغ باشد، صیغه موقت بدون اذن پدر قابل انجام است.
9. کجا صیغه موقت انجام میشود؟
صیغه موقت میتواند در هر مکانی که طرفین توافق کنند و بر اساس شرایط شرعی انجام گیرد. معمولاً صیغه موقت در دفترخانههای ازدواج و طلاق که اجازه انجام این نوع عقد را دارند، یا در محضر یا توسط روحانیون و ائمه جماعت نیز قابل انجام است.
نمونه دادخواست اجازه ازدواج دختر از دادگاه
در این قسمت قصد داریم برای آشنایی بیشتر مخاطبان با دادخواست اجازه یا اذن ازدواج دختران باکره توسط دادگاه ، متن و نمونه ای از یک دادخواست را ارائه نماییم که می تواند به صورت دقیق تر مطابق با شرایط ، توسط مخاطب تنظیم و بازنویسی شده و مورد استفاده قرار بگیرد .
ریاست محترم مجتمع قضایی دادگاه خانواده
سلام علیکم ؛
احتراما به استحضار می رساند :
اینجانب در تاریخ …………… با شماره شناسنامه …………….. صادره از ……………… متولد شده ام و در شرایط مناسبی از رشد سنی هستم و قصد ازدواج با آقای ……………….. را دارم . نظر به اینکه آقای ………….. فرزند …………….. متولد ……………….. دارای مذهب ………………… و دارای مدرک تحصیلی ………………….… و مشغول به کار در …………………… هستند و با امضای شروط ضمن عقد ازدواج ، خواهان ازدواج دائم اینجانب با قبول مهریه …………………….. می باشند که از تمامی جهات شخصی ، خانوادگی و اجتماعی تناسب و هماهنگی لازم را با بنده دارا می باشند و تحقیقات محلی لازم صورت گرفته از ایشان و خانواده شان نیز موید این مطلب می باشد .
با این حال ، با توجه به اینکه پدر بنده در سال های گذشته از مادرم جدا شده / غایب بوده و خبری از ایشان در دست نیست / بدون دلیل موجه و منطقی از دادن اجازه ازدواج به اینجانب خودداری می نمایند و همچنین جد پدری اینجانب نیز در قید حیات نیستند / از دادن اجازه ازدواج امتناع می کنند ؛ لذا با عنایت به مدارک تقدیم شده و همچنین با به استناد به شهادت شهود و طبق ماده 1043 قانون مدنی و از باب ” الْحاکِمُ وَلیُّ مَنْ لاوَلیَّ لَهُ ” ، رسیدگی و صدور حکم مبنی بر صدور اجازه ازدواج اینجانب بدون اذن و رضایت پدر را از محضر دادگاه محترم استدعا دارم .
شروع دعوا – اجازه ازدواج دختر باکره
خواهان دادخواستي به خواسته اجازه ازدواج دختر به علت مجهولالمكان بودن پدر خود تنظيم کرده و پس از ابطال تمبر دعواي غيرمالي و با انضمام دلايل خود یعنی كپي مصدق شناسنامه تقديم مجتمع قضایی دادگاههای خانواده کرده است.
اين پرونده پس از ثبت در مجتمع قضایی از طرف معاونت مجتمع به یکی از شعبات خانواده مستقر در آن مجتمع براي رسيدگي ارجاع شده است و مراتب تكميل پرونده توسط مدير محترم دفتر تایيد و به نظر رياست دادگاه ميرسد. طبق دستور رياست مجتمع، دفتر با تعيين وقت جلسه رسيدگي، طرفين را دعوت ميكنند و نسخه ثاني و ضمایم دادخواست به خوانده ارسال ميشود.
خواهان در دادخواست خويش چنين عنوان ميكند: «اينجانب با داشتن 21 سال سن و شرايط و موقعيت شرعي و قانوني آمادگي كامل براي ازدواج دارم و فردي كه از هر جهت با من هم كفو است، براي ازدواج از من خواستگاري كرده است. نظر به اينكه عقد نكاح دايم منوط به رضايت پدر است که مدتي است غايب و مجهولالمكان است. نام همسر آيندهام جواد ميباشد. به این ترتیب مستندا به ماده 1044 قانون مدني تقاضاي رسيدگي را خواستارم».
رسیدگی دادگاه – اجازه ازدواج
به علت مجهولالمكان بودن خوانده(پدر دختر)، وقت دادرسي و دادخواست و ضمایم آن به تجويز ماده 73 قانون آیین دادرسی دادگاههای عمومی و انقلاب در امور مدنی از طريق نشر آگهي در روزنامه كثيرالانتشار ابلاغ ميشود و به درخواست خواهان اين عمل انجام ميشود. در وقت مقرر جلسه دادگاه تشكيل شده و خواهان حاضر است، اما خوانده با وجود ابلاغ قانوني در دادگاه حاضر نشده است. خواهان اظهار ميکند که خواسته من به شرح دادخواست تقديمي است. دادگاه طي دستوري اعلام ميكند كه دفتر طي شرح دستور به واحد مددكاري اعلام شود که از محل اقامت پدر خواهان و همين طور از وضعيت اجتماعي و اخلاقي «آقاي جواد» تحقيق به عمل آمده و نتيجه را به اين دادگاه اعلام کند.
تحقیق از گواهان
در این بین، جلسه دیگری توسط دفتر دادگاه تعیین میشود. در تاريخ 3/8/92 جلسه دادگاه تشكيل شده و خواهان حاضر است و اظهار ميکند: «با توجه به اينكه موقعيت آبرويي و حيثيتي خانوادگي ما ايجاب نميكند كه مددكاران از همسايگان ما در مورد محل اقامت پدرم يا موقعيت نامزدم تحقيق کنند، به این ترتیب شهود خود را كه داييهاي من هستند و كاملاً آشنا به مسایل خانوادگي ما ميباشند، به دادگاه آوردهام و از دادگاه تقاضاي استماع گواهي گواهان را دارم. دادگاه نيز مبادرت به تحقيق از گواهان خواهان ميکند.»
سه نفر به نامهاي حسن، احمد و حسين بعد از سوگند خوردن كه جز به راستي چيزي نگويند و تمام حقايق را بيان کنند، اعلام ميكنند كه «پدر خواهان مدتي است ناپديد شده و مدت 17سال است كه در خارج از كشور در كانادا به سر ميبرد و هيچ گونه ارتباطي با خانواده ندارد و شغل داماد نيز نمايندگي شيرآلات است و داماد مورد تایيد خانواده خواهان است.»
دادگاه نيز با توجه به محتويات پرونده ختم رسيدگي را اعلام و به شرح زير مبادرت به صدور راي ميکند.
راي دادگاه – اجازه ازدواج دختر باکره
درخصوص دادخواست خانم «شقايق» به طرفيت آقاي «نادر» به خواسته اجازه ازدواج بدون اذن ولي قهري به اين توضيح كه خواهان بيان داشته، خوانده، پدرش بوده و مدت 18 سال است، خانواده را ترك كرده و به جاي نامعلوم رفته است و وي 21 سال سن دارد و ديپلم رشته كامپيوتر را اخذ كرده است و از دادگاه تقاضاي اجازه ازدواج با نامزدم بدون اجازه پدرش را دارد.
خوانده از طريق نشر آگهي به جلسه دادگاه دعوت شده است، اما در جلسه دادرسي حاضر نشده و لايحهاي هم ارسال نکرده است. دادگاه با توجه به اوراق و محتويات پرونده و استماع شهادت شهود خواهان، موقعيت اجتماعي و اخلاقي نامزد خواهان و مجهولالمكان بودن پدرخوانده و احراز هم كفو بودن نامزد خواهان با ايشان، به استناد ماده 1044 قانون مدني به وي اجازه داده ميشود تا بدون اجازه ولي قهري با نامزد خود آقاي جواد با تعداد 240 عدد سكه بهار آزادي و هزينه سفرحج تمتع ازدواج دایم کرده و وقوع آن را در یکی از دفاتر ازدواج به ثبت برساند و دفاتر رسمي ازدواج نيز موظف به ثبت واقعه اين ازدواج است.
راي صادره غيابي و ظرف مدت بيست روز پس از ابلاغ قابل واخواهي در همين شعبه و سپس ظرف 20 روز قابل تجدیدنظرخواهی در محاکم محترم تجدیدنظراستان تهران است».
راي صادره به خواهان در دفتر دادگاه ابلاغ ميشود و براي ابلاغ به خوانده با توجه به مجهولالمكان بودن در روزنامه كثيرالانتشار آگهي ميشود. پس از قطعي شدن دادنامه، خواهان تقاضاي گواهي قطعيت به جهت ارایه به دفتر ثبت رسمي ازدواج ميكند و حسب درخواست نامبرده گواهي قطعيت و اينكه اجراي آن بلامانع است را برای ارایه به دفترخانه صادر ميكند.
تحلیل پرونده – اجازه ازدواج دختر باکره
ابتدا باید خاطر نشان كرد که منظور از هم کفو بودن دو طرف ازدواج، هم شان و منزلت بودن آن دو طرف است. در پرونده ملاحظه شد که وقت رسیدگی و رای صادره به علت مجهولالمکان بودن خوانده در روزنامه کثیرالانتشار آگهی شد. مستند قانونی این موضوع، ماده 73 قانون آیین دادرسی دادگاههای عمومی و انقلاب در امور مدنی است که مقرر میکند: «در صورتي كه خواهان نتواند نشاني خوانده را معين کند يا پس از اخطار رفع نقص از تعيين نشاني اعلام ناتواني كند، بنا به درخواست خواهان و دستور دادگاه مفاد دادخواست يك نوبت در يكي از روزنامههاي كثيرالانتشار به هزينه خواهان آگهي خواهد شد. تاريخ انتشارآگهي تا جلسه رسيدگي نبايد كمتر از يك ماه باشد».
در اين پرونده تمامي اقدامهاي انجام شده از طرف مدير دفتر و دادگاه، قانوني و درست بوده و دادگاه محترم به تمام وظايف و تكاليف خود در اين خصوص عمل کرده و اقدامات لازم صورت داده است.
طرح دعوي از نظر شكلي و رسيدگي به آن از نظر شكلي و ماهوي به درستي صورت گرفته است.
با توجه به اينكه در قانون براي عقد دايم دختر اجازه پدر شرط است، به این ترتیب با توجه به مجهولالمكان بودن پدر خواهان و اينكه قانون اين اجازه را داده و پيشبيني کرده است كه دختر ميتواند در صورت وجود شرايط قانوني لازم از دادگاه اين خواسته را داشته باشد، بنابراين دادگاه پس از احراز شرايط و اينكه داماد نيز هم كفو خواهان بوده و شرايط لازم در اين خصوص فراهم شده، اقدام به صدور راي کرده است.
در رابطه با این موضوع ماده ۱۰۴۴ قانون مدنی بیان میکند: «در صورتي که پدر يا جد پدري در محل حاضر نباشد و استيذان از آنها نيز عادتا غيرممکن بوده و دختر نيز احتياج به ازدواج داشته باشد، وي ميتواند اقدام به ازدواج کند. ثبت اين ازدواج در دفترخانه منوط به احراز موارد اجازه ازدواج در دادگاه خانواده ميباشد».
وکیل مناسب برای سپردن پرونده اذن ازدواج
برای رسیدگی به پروندههای مربوط به اذن ازدواج، وکیل متخصص در زمینه حقوق خانواده بهترین گزینه است. آقای سلمان احدی یکی از وکلای مجرب در این حوزه است که توانسته در پروندههای متعدد موفقیتهایی کسب کند. ایشان با تخصص در حقوق خانواده، بهویژه مسائل مربوط به اذن ازدواج و احکام مربوط به آن، میتواند مشاوره و دفاع حقوقی قوی و مؤثری ارائه دهد. اگر درگیر چنین پروندهای هستید، مشاوره با آقای احدی میتواند شما را در مسیر درست قانونی قرار دهد.
این مقاله با رعایت اصول حقوقی و فقهی، اطلاعات جامع و کاملی در مورد اذن ازدواج فراهم کرده است. برای هرگونه مشاوره یا پیگیری حقوقی بیشتر، توصیه میشود که از وکلای متخصص مانند آقای سلمان احدی کمک بگیرید.