وکیل سلمان احدی بیان مطالب حقوقی وکیفری و وکالت در دعاویی
مقالات مرتبط
مطالبه مهریه
مهریه چیست؟
مهر یا صداق که به فارسی کابین گفته شده است مالی است که زن براثر ازدواج مالک آن می گردد و مرد ملزم به دادن آن به زن می شود .نهاد مهر در حقوق ایران مبتنی بر سنت و مذهب است و نظیر آن را در حقوق غربی نمی توان یافت. اگرچه تعیین مهرهای سنگین که به تازگی معمول شده عیوبی دارد که در این رابطه می توانید مقاله مهریه هدیه ازدواج یا جریمه طلاق ما را مطالعه کنید .مهر در عرف نشانه ارج و احترامی است که مرد برای زن قائل است و مظهر تعهد شوهر برای تأمین زندگی زن است. گاهی مهره که معمولاً هنگام انحلال ازدواج مطالبه می شود، مانع گسستن پیوند زناشویی می گردد و تضمینی برای دوام ازدواج به شمار می آیند. در صورت وقوع طلاق نیز گاهی مالی که زن به عنوان مهر می گیرد در زندگی او بسیار مؤثر است و مانع پریشانی و درماندگی وی می گردد.
تفاوت مهریه با شیربها:
مهر که یک نهاد حقوقی است وبا شیربها یا با شلق ،که در برخی از نقاط شوهر علاوه بر مهر به پدر و مادر با خویشان دیگر زن میدهد تا موافقت آنان را برای ازدواج جلب کند تفاوت دارد؛ چه مهر مالی است از آن زن و به یک تعبیر هدیه ای است که شوهر به زن میدهد و خویشان زن را حقی نسبت به آن نیست .شیربها یا با شلق از بقایای دوره ای است که اولیاء دختر او را از طریق ازدواج می فروختند و خوشبختانه امروزه کمتر دیده می شود. در بعضی از نقاط ایران عنوان شیربها وجود دارد، ولی در واقع جزئی از مهر است که نقداً به وسیله ولی دختر و برای او دریافت می شود و به مصرف تهیه جهیزیه او میرسد.
انواع مهریه از نظر توانایی مالی :
مهریه عند‌الاستطاعه: (مهریه بر اساس توان مالی مرد):
یکی از انواع مهریه در عقد دائم، مهریه عند‌الاستطاعه می باشد. در این حالت مهریه بر اساس توانایی مالی و درآمد مرد تعیین می شود. این نوع مهریه باید به گونه‌ای باشد که مرد بتواند آن را پرداخت کند. اگر مرد قادر به پرداخت مهریه باشد، زن حق دارد مهریه را از او مطالبه کند. در واقع در این نوع مهریه، مرد هر زمانی که توانایی مالی داشته باشد، باید مهریه زن را پرداخت کند. این توانایی مالی بر اساس وضعیت مالی مرد در هر زمان می تواند متغیر باشد. همچنین در این نوع مهریه زن باید توانایی مالی مرد را اثبات کند. اگر زن توانایی مالی مرد را اثبات کند و مرد توانایی مالی کافی داشته باشد، مهریه بر اساس وضعیت مالی فعلی مرد تعیین می شود و مرد ملزم به پرداخت آن می باشد.
مهریه عند‌المطالبه:
یکی دیگر از انواع مهریه در عقد دائم، مهریه عند‌المطالبه می باشد. در این حالت مهریه توسط زن مطالبه می شود و بدون توجه به توانایی مالی مرد، ملزم به پرداخت آن می باشد. در واقع مهریه عند‌المطالبه به معنی این است که زن می تواند هر زمان که بخواهد و در هر مرحله ای از زندگی مشترک با مرد، مهریه خود را از او مطالبه کند. این حق به عنوان حق قانونی زن تعریف می شود و مرد مکلف به پرداخت آن می باشد در صورتی که مرد ادعا کند که از نظر مالی قادر به پرداخت مهریه نمی باشد، باید از طریق مستندات مالی، اظهارنامه های مالی، شواهد بانکی و … عدم توانایی مالی خود را اثبات نماید. در صورت عدم اثبات، زن می تواند به مراجع قانونی و دادگاه مراجعه کند تا حق خود را از مرد مطالبه کند.
انواع مهریه از نظر تعیین مهر در نکاح
مهرالمسمی:
هرگاه مهردر در عقد ازدواج تعیین شده باشد به آن مهرالمسمی گویند.یا به تعبیر دیگر مهرالمسمی عبارت است از مال معینی که به عنوان مهر با توافق طرفین تعیین می شودیا شخصی که زوجین انتخاب کرده اند آن رامعیین می کند.
مهرالمثل:
اگر مهر در عقد ذکر نشده یا عدم مهر شرط شده باشد و قبل از تعیین مهر نزدیکی واقع شود، زن مستحق مهرالمثل خواهد بود و اگر قبل از تأدیه مهر، نکاح منحل شود لطمه ای به حق زن وارد نخواهد شد و او میتواند حتی بعد از انحلال نکاح حق خود را مطالبه کند و چنانچه انحلال نکاح به علت فوت زن باشد، حق زن به ورثه او انتقال می یابد زیرا با وقوع نزدیکی زن استحقاق مهرالمثل پیدا کرده و موجبی برای سقوط حق او نیست و اصل، بقاء حق است. در این حکم تفاوت نمی کند که علت انحلال نکاح، طلاق یا فسخ یا فوت باشد .
برابر قانون مدنی زن در موارد زیر مستحق مهر المثل است:
۱- هرگاه مهر در عقد تعیین نشده باشد و قبل از تراضی بر مهر معین، بین زوجین نزدیکی واقع شود.
2-هرگاه عدم مهر در عقد شرط شده باشد و قبل از تراضی زوجین بر مهر نزدیکی واقع شود .
3-هرگاه توافق طرفین درباره مهر المسمی به جهتی باطل باشد، چنانکه مال تعیین شده مجهول باشد یا مالیت نداشته باشد.
4-هرگاه نکاح باطل وزن جاهل به بطلان بوده و نزدیکی هم واقع شده باشد.
مهرالمتعه:
هرگاه مهر در عقد ذکر نشده باشد و شوهر قبل از نزدیکی و تعیین مهر زن خود را طلاق دهد، زن مستحق مهرالمتعه است.برای تعیین میزان مهرالمتعه، بر خلاف مهرالمسمی، وضعیت اقتصادی مرد مورد توجه قرار می‌گیرد نه وضعیت زن.
چه چیزهایی می تواند به عنوان مهر قرارداده شود ؟
چیزی که به عنوان مهر قرار داده می شود باید شرایط صحت عمومی معاملات را داشته باشد مثلا موجود باشد،قابل تملک باشد،مالیت داشته باشد.معلوم و معین باشد،ملک شوهر باشد،منفعت عقلایی مشروع داشته باشد.(مثلا مواد مخدر نمی تواند مهر قرارداده شود)شوهر قدرت برتسلیم آنرا داشته باشد.
هر چیزي را که مالیت داشته و قابل تملک نیز باشد می توان مهر قرار داد.
مالیت داشتن به چه معنا :
مالیت داشتن به این معناست که مالی که طرفین مورد داد و ستد قرار می دهند باید ارزش مالی و اقتصادی داشته باشد یا به اصطلاح قابلیت تبدیل به پول را داشته باشد. به عبارت دیگر مال را مورد داد و ستد قرار داد و در بازار ارزش معاوضه داشته باشد. البته مسئله داشتن مالیت یا همان ارزش اقتصادی موضوعی است که به طرفین بستگی دارد مثلا ممکن است آن چیز که مورد معامله قرار گرفته تنها برای خریدار دارای ارزش باشد. مثل یک تابلوی نقاشی که برای خریدار و به سفارش او کشیده شده باشد.
قابل تملک به چه معنا:
تملیک”کسی را صاحب چیزی گردانیدن است . تملک”خود را صاحب چیزی گردانیدن است.حال منظور از قابل تملک بودن مهریه یعنی اینکه مهریه باید چیزی باشد که زن بتواند مالک آن بشود.بنابراین اموال و مشترکات عمومی (مانند جاده ها و باغهای عمومی )را نمی توان مهرقرارداد.
سوال : آیا تعهد به عدم انجام کاری را هم می توان مهر قرار داد؟ مثلا شوهر تعهد کند که در مقابل خانه همسرش خانه بزرگتری نسازد.
پاسخ به این سوال مثبت است زیرا این تعهد ارزش مالی دارد و زن ازآن منتغع می شود.
زوجه(زن) چه زمان مالک مهریه می شود؟
به مجرد عقد، زن مالک مهر می شود و می تواند هر نوع تصرفی که بخواهد در آن بنماید.
آیا زن می تواند به شوهرخود بگوید تا مهریه را نگیریم هیچ کاری انجام نمی دهم؟
زن می تواند تا مهر به او تسلیم نشده از ایفاي وظایفی که در مقابل شوهر دارد امتناع کنـد مـشروط بر این که مهر او حال باشد و این امتناع مسقط حق نفقه نخواهد بود.
درچه صورتی زن مستحق هیچ مهریه ای نیست؟
1-اگر در نکاح (عقد)دائم مهر ذکر نشده یا عدم مهر شرط شده باشد نکاح صحیح است و طرفین می تواننـدبعد از عقد مهر را به تراضی معین کنند و اگر قبل از تراضی بر مهر معین، بین آن ها نزدیکـی واقـع شود زوجه مستحق مهرالمثل خواهد بودو اگر یکی از زوجین قبل از تعیین مهر و قبل از نزدیکـی بمیـرد زن مـستحق هـیچگونه مهري نیست.
2-در صورتی که عقد نکاح اعم از دائم یا منقطع باطل بوده و نزدیکی واقع نشده زن حق مهر ندارد واگر مهر را گرفته شوهر می تواند آن را استرداد نماید.
3-هر گاه عقد نکاح قبل از نزدیکی به جهتی فسخ شود زن حق مهر ندارد مگر در صورتی که موجب
فسخ، عنن باشد که در این صورت با وجود فسخ نکاح، زن مستحق نصف مهر است.
عِنَن چیست:
به بیماری جنسی ای که بر اثر آن آلت تناسلی مرد نعوظ نمی‌کند، به گونه‌ای که ناتوان از آمیزش می‌گردد، عنن و به مرد مبتلا به آن « عِنّین » گویند.
منظور از مهریه تا 110 سکه چیست؟
برابر ماده ۲۲ قانون حمایت خانوادۀ ۱۳۹۱ هرگاه مهریه در زمان وقوع عقد تا یکصدوده سکه تمام بهار آزادی یا معادل آن باشد وصول آن مشمول مقررات مادة (۲) قانون اجرای محکومیتهای مالی است(در حال حاضر ماده 3 قانون جدید محکومیت های مالی). چنانچه مهر به بیشتر از این میزان باشد. در خصوص مازاد، فقط ملائت زوج ملاک پرداخت است رعایت مقررات مربوط به محاسبه مهریه به نرخ روز کماکان الزامی است. درباره این ماده که بحثهای زیاد به تصویب مجلس شورای اسلامی رسیده چند نکته قابل ذکر است .قانون جدید در حقیقت میزان مهریه را محدود نکرده و فقط ضمانت اجرای مهریه مازاد بر ۱۱۰ سکه را کاهش داده است توضیح آن که تا ۱۱۰ سکه ضمانت اجرای مدنی و کیفری برای مهر مقرر شده است ضمانت اجرای کیفری مهر مذکور آن است که اگر مرد از پرداخت آن امتناع کند و دادخواست اعسار هم ندهد یا ادعای اعسار او رد شود برابر ماده ۲ قانون نحوه اجرای محکومیتهای مالی به تقاضای زن تا زمان تأدیه حبس می شود اما نسبت به مازاد بر ۱۱۰ سکه ظاهراً ضمانت اجرای کیفری وجود ندارد و زوجه فقط میتواند از طریق مدنی و با مراجعه به دادگاه و اثبات ملائت زوج حق خود را استیفا کند .
مطالبه مهریه به نرخ روز
اگر مهریه وجه نقد باشد بر طبق تبصره ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی و همچنین آیین‌نامه اجرایی قانون یک تبصره به ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی مصوب ۱۳۷۷/۰۲/۱۳ هیئت وزیران، بر طبق شاخص اعلام شود قوه قضاییه به نرخ روز محاسبه می‌شود چه اینکه مطالبه از طریق دادگاه باشد و یا اداره ثبت.
نکته: اگر زوج فوت کرده باشد فقط تا تاریخ فوت شوهر مهر به‌روز محاسبه می‌شود حتی اگر چند سال بعد از فوت شوهر، زوجه به طرفیت وراث مطالبه مهریه کرده باشد. مهریه وجه نقد تا زمان فوت شوهر متوفی به نرخ روز محاسبه می‌شود.
نکته: مهریه وجه نقد به نرخ روز بر طبق استفساریه تبصره ذیل ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی مصوب ۱۳۷۶ تا زمان پرداخت آن توسط زوج محاسبه می‌شود و نه تا زمان مطالبه مهریه زوجه.
مهریه و کاهش و افزایش آن بعد از عقد
بر طبق نظريه ۳۵۰۷۹/۳۰/۸۸ مورخ ۱۳۸۸/۱۲/۰۵ شوراي نگهبان و رأی هیئت عمومي ديوان عدالت اداري مهريه شرعي همان است که در ضمن عقد تعیین‌شده است و هرگونه ازدياد و کاهش آن شرعاً صحيح نمی‌باشد در حال حاضر هم دفاتر اسناد رسمي مهريه را بعد از عقد کاهش يا افزايش نمی‌دهند.
مطالبه مهریه از طریق دادگاه
در حال حاضر با مطالبه مهریه از سوی زوجه ابتدا روند از طریق اجرای ثبت پیش خواهد رفت اگر شوهر مال یا سند رسمی نداشته باشد با انصراف فرد از این طریق باید با دادن دادخواست از دادگاه مطالبه مهریه کند:
هزینه دادرسی مطالبه مهریه در دادگاه معادل 3.5 درصد قیمت روز سکه است.
لزومی ندارد که همه مهریه را درخواست و مطالبه کنید لذا اگر شوهر مالی ندارد یا اموال او اندک است می‌توانید قسمتی از مهر را در دادخواست مطالبه کنید. حق اجرا گذاشتن مهریه باقیمانده برای زوجه محفوظ است.
اگر زنی که دادخواست مهریه داده توانایی پرداخت هزینه دادرسی را نداشته باشد بایستی تقاضای اعسار از پرداخت هزینه دادرسی را استناد شهادت شهود تقاضا کند. دادگاه خانواده در بدو امر به موضوع اعسار زوجه از پرداخت هزینه دادرسی رسیدگی می‌کند.
زوجه میتواند مطالبه مهریه را در محل اقامت خود یا محل اقامت شوهر از دادگاه خانواده تقاضا کند. ولی اگر مهریه مال غیرمنقول باشد بر طبق ماده ۱۲ قانون حمایت خانواده و ماده ۱۲ قانون آیین دادرسی مدنی می‌بایستی در دادگاه محلی که ملک واقع‌شده دادخواست مطالبه مهریه داده شود.
مطالبه مهریه از طریق اداره ثبت
برای کسانی که به‌سرعت قصد ممنوع‌الخروج کردن زوج را داشته باشند و همچنین در مواردی که زوج اموالی برای توقیف دارد مطالبه مهریه از طریق اجرای ثبت راه خوبی است.
در ابتدا زوجه یا وکیل او بایستی به دفتر ازدواج مندرج در عقدنامه و شناسنامه مراجعه کرده و تقاضای صدور اجرائیه کند پس‌ازآن سردفتر ازدواج به تعداد مهریه مطالبه شده توسط زوجه، برای زوج به نشانی مندرج در عقدنامه اجرائیه از طریق پست ارسال می‌کند. بعدازآن بایستی به اداره اجرای ثبت شهر محل ازدواج مراجعه کرد تا اموال شوهر برای توقیف معرفی شود.
نمونه دادخواست مطالبه مهریه
نمونه رای در مورد مهریه
به دلیل اینکه متن طولانی نشود خلاصه آراء ذکر شده که خوانندگان محترم می توانند برای دیدن کامل آن روی شماره ها کلیک کنند.
در صورتی که طرفین در زمان طلاق توافقی، در خصوص نحوه پرداخت مهریه با یکدیگر توافق کرده باشند، طرح دعوای اعسار از پرداخت اقساط مورد توافق از ناحیه زوج قابل پذیرش است.
گرچه ضمن صدور گواهی عدم امکان سازش باید تکلیف مهریه مشخص شود لیکن پرداخت یکجای مهریه مورد لحاظ ماده 29 قانون حمایت خانواده نبوده و در صورت اثبات اعسار قبل از اجرای صیغه طلاق، زوج می تواند آن را به اقساط بپردازد.
وکیل برای گرفتن مهریه
برای مطالبه مهریه از طریق دادگاه یا اداره اجرای ثبت، الزام قانونی برای اخذ وکیل و سپردن امور به وکیل نیست. اما پرواضح است که برای هر کاری باید به متخصص مراجعه کرد. اقامه دعوی و شرکت در جلسات دادرسی محل آزمون و خطا نیست. کوچک‌ترین اشتباه ممکن است مسیر پرونده را کلاً عوض کند و دچار شکست شوید و یا خوش‌بینانه اینکه به نتیجه مطلوب نرسید. پس بهتر است هوشمندانه عمل کنید و خودتان به موضوعات مهم‌تر برسید واین موضوع را به ما بسپارید. گروه تحقیقاتی وکیل سلمان احدی
