وکیل سلمان احدی بیان مطالب حقوقی وکیفری و وکالت در دعاویی
مقالات مرتبط
خیانت درامانت
در تعریف حقوقی خیانت‌درامانت، عنصر سپردن و وجود شخص امین بسیار پررنگ است بدین معنا، که درصورتی‌که شخصی که مالک و یا متصرف قانونی یک مال مشخص باشد و آن را به شخص دیگری به‌عنوان امین بسپارد و امین بدون مجوز از مالک و یا متصرف و با استفاده از عملیات متقلبانه اقدام به تصرف، تصاحب و تلف و استعمال مال نماید، این جرم رخ‌داده است.
جرم خیانت‌درامانت در مواد ۶۷۳ و ۶۷۴ قانون مجازات اسلامی موردبحث قرارگرفته و بر اساس مواد ذکرشده محکوم‌علیه علاوه بر رد مال و یا جبران خسارت، در صورت عدم رضایت شاکی خصوصی می‌بایست ۶ ماه تا ۳ سال متحمل حبس گردد.البته طبق قانون کاهش مجازات تعزیری این مقدار به نصف تقلیل پیدا کرده است.
خیانت‌درامانت و قانون کاهش مجازات تعزیری
با تصویب قانون کاهش مجازات حبس تعزیری در تاریخ 1399/02/23 شاهد تحولات قانون‌گذار در خصوص مجازات جرم خیانت‌درامانت می‌باشیم که در ادامه بدان اشاره می‌گردد:
کم کردن حبس:
با بررسی ماده ۱۰۴ اصلاحی قانون مجازات اسلامی مصوب ۹۲ مشاهده می‌گردد محدوده جرائم قابل‌گذشت توسعه‌یافته است و همچنین به‌موجب تبصره ماده فوق حداقل و حداکثر مجازات‌های تعزیری در جرائم قابل‌گذشت به نصف، کاهش پیداکرده است
و همچنین لازم به توضیح است که به‌موجب تبصره الحاقی به ماده ۱۸ این قانون، چنانچه دادگاه در حکم صادره مجازات حبس را به بیش از حداقل مقرر در قانون تعیین کند می‌بایست علت صدور حکم مجازات به بیش از حداقل را در حکم خود ذکر نماید.
همچنین به‌موجب تبصره الحاقی به ماده ۳۷ قانون مجازات اسلامی مصوب ۹۲ هرگاه در خصوص جرمی، حکم با مجازات حبس، به کمتر از نودویک روز صادرشده باشد قاضی موظف به اعمال مجازات جایگزین حبس در خصوص آن مجازات می‌باشد.
یکی از جرائمی که از دایره شمول جرائم غیرقابل‌گذشت خارج گردیده و به‌موجب قانون فوق، جز جرائم قابل‌گذشت شده است، خیانت‌درامانت موضوع ماده ۶۷۴ می‌باشد.
از تحولات و آثار قانون کاهش حبس تعزیری در خصوص جرم خیانت‌درامانت، کاهش حبس آن از ۶ ماه تا ۳ سال به ۳ ماه تا 1/5 سال می‌باشد.
از دیگر آثار قانون کاهش حبس تعزیری بر جرم خیانت‌درامانت می‌توان به موارد ذیل اشاره نمود:
درصورتی‌که شاکی حاضر به رضایت نباشد و همچنین علل و شرایطی مبنی بر صدور حکم به بیش از حداقل مجازات (بیش از ۳ ماه) وجود نداشته باشد، دادگاه رسیدگی‌کننده می‌بایست حبس مقرر را به یکی از مجازات‌های جایگزین حبس تبدیل نماید.
شرایط جرم خیانت‌درامانت:
بنابراین، شرایط لازم برای تحقق جرم خیانت‌درامانت عبارت‌اند از:
موضوع جرم و به‌عبارت‌دیگر شیء امانی باید مال و یا وسیله تحصیل مال باشد.
مال امانی باید به طریقه قانونی (سند امانی و یا شهود معتبر و …) از سوی خود مالک یا متصرف قانونی به شخص امین سپرده شود.
امین در عودت امانت اهمال کرده و یا مال را به نحو متقلبانه تصاحب، مصرف و یا تلف نماید.
رابطه بین عمل ارتکابی امین و ضرر مالک یا متصرف قانونی درازدست دادن مال یا منافع آن مشخص و مشهود باشد.
حالت های مختلف جرم خیانت در امانت
سوء استفاده از ضعف نفس اشخاص
سوء استفاده از مهر و امضا
خیانت مستخدمین دولت در اموال و اسناد دولتی
خیانت در امانت در قانون تجارت
خیانت در امانت در قانون تصدیق انحصار وراثت
خیانت در امانت در قانون ثبت اسناد و املاک
مراحل شکایت خیانت‌درامانت
برای طرح شکوائیه خیانت‌درامانت، طی کردن مراحل زیر ضروری است:
ثبت و ارسال اظهارنامه مطالبه مال امانی در دفتر خدمات الکترونیک قضایی به امین و دادن مهلتی مشخص برای بازگرداندن مال ثبت شکوائیه خیانت‌درامانت در دفتر خدمات الکترونیک قضایی؛ همانند هر شکوائیه دیگری، باید شاکی، متهم که همان امین است، محل وقوع جرم که همان محل سپردن امانت هست و دلایل و منضمات مشخص باشد. دلایل طرح شکایت خیانت‌درامانت، می‌تواند سند امانی، شهادت معتبر شهود و سایر مستندات و امارات باشد.
پس از ثبت شکایت، پرونده به دادسرای محل وقوع جرم ارجاع و تعیین شعبه می‌گردد. در این مرحله بازپرس با ارجاع پرونده به کلانتری با احضار طرفین به کلانتری و اخذ شهادت شهود و نیز مواجهه حضوری، تحقیقات محلی را تکمیل نموده و پرونده را به دادسرا عودت می‌دهد.
بازپرس با بررسی مدارک و شواهد در صورت ظن به متهم برای وی قرار وثیقه تعیین کرده و متهم باید وثیقه خود را به دادگاه ارائه دهد که تا زمان جلسه دادگاه با قید ضمانت آزاد باشد.
در جلسه دادگاه، قاضی بر اساس شواهد موجود در پرونده و نظر بازپرس، قرارجلب به دادرسی و یا قرار منع تعقیب و…. را صادر می‌کند. درصورتی‌که متهم، مجرم شناخته شود باید علاوه بر رد مال و یا جبران خسارت می‌بایست متحمل حبس گردد که رضایت شاکی خصوصی موجب کاهش مجازات حبس و یا تعلیق آن خواهد بود.
نکات حقوقی جرم خیانت‌درامانت:
وجود رابطه خادم و مخدومی و یا رئیس و کارمندی می‌تواند دلیلی بر امانی بودن اموال باشد. به‌طور مثال در یک شرکت، منشی امانتدار مدارک، پرونده‌ها و سایر اسناد است و در صورت اهمال در نگهداری آنها می‌تواند به این نوع جرم متهم گردد.
اسناد تجاری نظیر چک و سفته که جهت ضمانت انجام کار از سوی صادرکننده به فردی دیگر داده میشود، حکم مال امانی رادارند و درصورتی‌که فرد صادرکننده چک یا سفته به تعهد خود عمل کند، دریافت‌کننده چک یا سفته باید در تاریخ توافق شده، اسناد تجاری مذکور را برگرداند. در غیر این صورت به خیانت‌درامانت متهم خواهد شد.
استفاده از اسنادی مانند چک و یا سفته سفید امضا نیز می‌تواند در حکم همین جرم باشد.
عوامل جرم خیانت در امانت
استعمال: مال امانی را برای خود استفاده کند.
تصاحب: مال امانی را تصاحب کند.
اتلاف: مال امانی را به هر طریقی از بین ببرد.
مفقود کردن: مال امانی را مخفی کند و مالک نتواند به آن دستیابی داشته باشد.
رکن اصلی خیانت‌درامانت
در تحقق ارکان خیانت‌درامانت، یکی از مهم‌ترین موارد این است که مال امانی به‌طور کامل در اختیار امین بوده و از ید مالک و یا متصرف به‌طور موقت خارج‌شده باشد. به‌طور مثال، در مورد جهیزیه خانم پس از ازدواج با توجه به این‌که زوجه بر اموال خود احاطه دارد در صورت تلف شدن وسایل نمی‌تواند شوهر خود را به خیانت‌درامانت متهم کند. چراکه اموال خود را به‌طور امانی به شوهر خود نسپرده است.
با توجه به این‌که این نوع جرم از جرائم غیرقابل‌گذشت است، در صورت رضایت شاکی نیز جنبه تعزیری جرم باقی می‌ماند.
اگر اموال تلف‌شده و یا تصاحب‌شده مربوط به عموم مردم و یا دولت باشد، خیانت‌درامانت محقق نشده است، بلکه جرم رخ‌داده اختلاس است.
جرم خیانت‌درامانت برخلاف سرقت شامل اموال منقول و غیرمنقول است. در جرم سرقت، پنهانی بودن عمل ربایش عنصر اصلی است.
تخفیف مجازات خیانت در امانت در چه شرایطی امکان پذیر است؟
برای مرتکیبن جرم خیانت در امانت تخفیف مجازات قابل پیش بینی است.
تخفیف مجازات خیانت در امانت یکی از موضوعاتی است که با توجه به قانون جدید کاهش مجازات حبس تعزیری که در تاریخ بیست و سوم اردیبهشت سال 1399 اجرایی شد، در مجازات کلاهبرداری و جرایم مصادیق کلاهبرداری مانند:
- خیانت در امانت؛
- جعل سند و استنفاده از سند مجعول؛
- انتقال مال غیر؛
- و .. مطرح میشود. براساس قانون جدید کاهش مجازات حبس تعزیری، در صورتیکه جرم کلاهبرداری دارای شرایط ویژه مطرح شده در این قانون باشد قابل گذشت است و مجازات آن نصف میشود.
مواد قانونی در مورد خیانت در امانت
خیانت در امانت در قانون مجازات اسلامی جرم بوده و برای مرتکبان آن مجازات تعیین شده و خسارت زیان‌دیده نیز باید جبران شود. جرم خیانت در امانت به‌طور صریح در قانون تعریف نشده است. اما حقوقدانان با توجه به مصادیق مذکور در مواد ۶۷۳ و ۶۷۴ قانون مجازات اسلامی بخش تعزیرات مصوب سال ۱۳۷۵ خیانت در امانت را به عملی عمدی و بر خلاف امانت امین به ضرر صاحب مال تعریف کرده‌اند. بر اساس ماده ۶۷۳ این قانون، هر کس از سفیدمهر یا سفیدامضایی که به او سپرده شده یا به هر طریق به دست آورده است، سوءاستفاده کند، به یک تا سه سال حبس محکوم خواهد شد. جرم خیانت در امانت در واقع جرمی است كه مقدمه تحقق آن، سپردن مال از سوي مالک قانونی به شخصی ديگر است.
همچنین براساس ماده ۶۷۴ این قانون هرگاه اموال منقول یا غیرمنقول یا نوشته‌هایی از قبیل سفته، چک، قبض و نظایر آن به عنوان اجاره یا امانت یا رهن یا برای وکالت یا هر کار با اجرت یا بی‌اجرت به کسی داده شده و بنا بر این بوده است که اشیای مذکور مسترد شود یا به مصرف معینی برسد و شخصی که آن اشیا نزد او بوده، آنها را به ضرر مالکان یا متصرفان آنها استعمال یا تصاحب یا تلف یا مفقود کند، به حبس از 6 ماه تا سه سال محکوم می شود.
استرداد مال امانی در جرم خیانت در امانت
اگر سارق یا غاصبی مالی را به شخص امین بسپرند و امین به جای استرداد آن مال، آن را به مالک اصلی یا مسؤولان امر تحویل دهد، نه تنها مرتکب جرم خیانت در امانت نشده، بلکه بر اساس وظیفه قانونی خویش نیز عمل کرده است . تصرف امانت گیرنده در مال نیز مشمول خیانت در امانت نیست، بلکه موجب مسؤولیت مدنی است و البته با توجه به ماده 110 قانون مجازات اسلامی بخش تعزیرات، در صورت علم امانت گیرنده به مسروق بودن مال مورد امانت، موجب مسؤولیت کیفری نیز می شود.
کاهش مجازات خیانت در امانت
رای وحدت رویه در مورد خیانت در امانت
رأی شماره 1332 شعبه دوم دیوان عالی کشور
منظور از ماده 241 قانون مجازات عمومی که تا قبل از تصویب قانون تعزیرات، عنصر قانونی جرم خیانت در امانت در حقوق ایران بوده ، آن است که مالی به هر عنوان به کسی سپرده شود و بنا بر استرداد یا رسانیدن به مصرف معینی باشد و شخصی که مال نزد او بوده آن را بر ضرر مالک تصاحب یا تلف یا مفقود یا استعمال نماید، مستحق مجازات خواهد بود.
رأی شماره 2578 هیأت عمومی دیوان کشور
صدق عنوان خیانت در امانت در مورد تصرف در وجوه حاصل از فروش مال امانی رأی شماره 2578 هیأت عمومی دیوان کشور بیان میدارد: اگر جنسی به امین داده شود تا بفروشد و قیمت آن را به مالک جنس رد کند و امین پس از فروش در قیمت آن تصرف نماید، چون در حقیقت قیمت آن جنس ضمن خود جنس در نزد او امانت قرار داده شده بود، بنابراین، تصاحب قیمت پس از فروش، جرم مشمول ماده 241 قانون مجازات عمومی است.
جهات تخفیف مجازات در قانون
براساس ماده 38 قانون مجازات اسلامی جهات تخفیف مجازات شامل موارد ذیل است:
- رضایت شاکی.
- همکاری متهم در شناسایی شرکا یا معاونان، تحصیل ادله یا کشف اموال و اشیاء حاصله از جرم.
- اوضاع و احوال خاص مؤثر در ارتکاب جرم.
- اعلام متهم قبل از تعقیب یا اقرار مؤثر وی درحین تحقیق و رسیدگی.
- پشیمانی متهم، حسن سابقه و یا وضعیت متهم مانند کهولت یا بیماری.
- تلاش متهم به منظور تخفیف آثار جرم یا اقدام وی برای جبران زیان ناشی از آن.
- خفیف بودن زیان وارده به بزه دیده یا نتایج زیانبار جرم.
- مداخله ضعیف شریک یا معاون در وقوع جرم.
تخفیف مجازات خیانت در امانت
زمانیکه بیشتر از یک شخص در ارتکاب جرم و انجام عملیات مجرمانه جرم خیانت در امانت دخالت داشته باشند، شرکت در جرم تحقق می یابد. براساس ماده 38 قانون مجازات اسلامی مرتکبین در صورت داشتن هریک از شروط ذکر شده در این ماده میتوانند از مرجع قضایی تقاضای تخفیف در مجازات خیانت در امانت را درخواست نمایند.
حرف آخر:
جرم خیانت‌درامانت یکی از جرائمی است که اثبات آن، علاوه بر نیاز به وجود مدارک مستدل، وکیل متخصص در حوزه کیفری را می‌طلبد که با بررسی دقیق عناصر جرم و نیز ترسیم درست شرایط پرونده برای قاضی بتواند هدف مدنظر موکل را تأمین نماید:
کاهش زمان رسیدگی به پرونده و عدم درگیری موکل در پرونده
افزایش احتمال پیروزی در پرونده
تلاش بر مجاب کردن متهم به جلب رضایت شاکی و رد مال و یا جبران خسارت
