وکیل سلمان احدی بیان مطالب حقوقی وکیفری و وکالت در دعاویی
مقالات مرتبط
استرداد جهیزیه
با توجه به این قانون‌گذار تعریفی از جهیزیه و جهاز زن ارائه نکرده است . با توجه به عرف جامعه باید آن را تعریف کرد.جهیزیه مجموعه اموال منقولی است برای استعمال یا تزئین زندگی مشترک که از سوی زن به منزل شوهر آورده می‌شود. آوردن جهیزیه در بیشتر مناطق ایران رسم کهنی است که عرف هر منطقه، شهر یا قوم نقش به سزایی در شناخت آن دارد.حال در این مطلب می‌خواهیم به موضوع استرداد جهیزیه بپردازیم.
در قانون مدنی ایران اشاره‌ای به جهیزیه نشده است بدین دلیل که زن تکلیف قانونی و شرعی برای آوردن جهیزیه به منزل شوهر ندارد و تهیه وسایل لازم برای زندگی مشترک بر عهده شوهر است. اما به لحاظ اینکه آوردن جهیزیه به منزل مشترک در کشورمان امری شایع است و اختلافات ناشی از آن و همچنین اثاثیه منزل بسیار مبتلابه و یکی از دعاوی مهم در دادگاه خانواده محسوب می‌شود ناگزیر می‌باید به تحلیل حقوقی آن پرداخت.
باید دانست که آوردن جهیزیه از سوی زن بهمنزله انصراف او از مالکیت نیست بلکه فقط به جهت زندگی مشترک، شوهر حق استفاده (انتفاع) از آن را دارد و عرفا نیز چنین است مالکیت جهیزیه متعلق به زن است و شوهر حق استفاده دارد با این حساب و با در نظر گرفتن اینکه زن تکلیفی برای آوردن جهیزیه به منزل شوهر ندارد، هر زمان که بخواهد میتواند جهیزیه را مسترد نماید. سؤال می‌شود که بردن جهیزیه قبل از طلاق امکان‌پذیر است؟ همان‌طور که گفته شد حتماً امکان‌پذیر است چون زن مالک آن وسایل است. تجربه سال‌ها وکالت در دعاوی خانوادگی نشان می‌دهد همان‌طور که زن و خانواده او از سر عشق جهیزیه را برای داشتن زندگی مطلوب به منزل شوهر می‌برند، استرداد جهیزیه قبل از طلاق هم بهمنزله تمایل به جدایی است …
نکته‌ای مهم که باید درباره جهیزیه دانست این است که اموال و وسایلی را که شوهر در طول زندگی مشترک خریداری می‌کند حتی آنچه را که در خرابی یا استهلاک جهیزیه زن خریداری می‌کند، جزء جهیزیه نیست. جهیزیه همان است که در شروع زندگی مشترک زن به خانه شوهر آورده است و اگر در طول زمان این وسایل خراب یا مستهلک شوند، شوهر مسئولیتی و تکلیفی برای پرداخت وجه آن یا دادن جایگزین ندارد. بنابراین اگر سالیانی از زندگی گذشته باشد بدیهی است که بعضی از وسایل منزل مستهلک و یا بعضاً خراب می‌شوند. زن اگر بخواهد این زمان دادخواست استرداد جهیزیه بدهد فقط آنچه باقی‌مانده را میتواند مسترد نماید.
استرداد جهیزیه با سیاهه
لیست اقلام جهیزیه یا همان سیاهه از دیرباز در کشورمان رایج بوده است و نمونه‌های خطی قدیمی به‌کرات دیده‌شده است. بهتر است اگر تمایل به داشتن سیاهه دارید،فهرستی کامل از جهیزیه با جزئیات آن تهیه کنید و پس از استقرار در خانه شوهر از وی امضاء اخذ کنید که این اقلام به منزل وی آورده شده است. همان‌طور که گفته شد جزئیات اقلام خصوصاً وسایل گران را بنویسید. مثلاً اگر یخچال است از چه کارخانه است و چه مشخصاتی دارد یا اگر فرش است ماشینی یا دست‌بافت است و اگر دست‌بافت است با چه مشخصاتی، لزومی به امضاء شاهد ذیل سیاهه (فهرست جهیزیه) نیست اگرچه بودن امضاء شهودی امین خالی از فایده نیست.
استرداد جهیزیه یا بردن جهیزیه آسان است و معمولاً مشکلی در این خصوص وجود ندارد. زن میتواند از طریق دادگاه خانواده یا شورای حل اختلاف استرداد جهیزیه به استناد سیاهه دادخواست تقدیم کند.
نکته حائز اهمیت این است که در نقاط مختلف ایران رسم بر این است که بعضی از اقلام جهیزیه توسط شوهر خریداری می‌شود و در عمل در فهرست جهیزیه نوشته می‌شود. اما در هنگام استرداد جهیزیه اگر شوهر بتواند ثابت کند که این چند وسیله منزل را او خریداری کرده است. زن دیگر نمی‌تواند آن‌ها را جزء لیست جهیزیه مسترد نماید. به‌عبارت‌دیگر شوهر آن وسایل را به‌عنوان کمک به جهیزیه خریداری کرده است که در زندگی مشترک استفاده شود نه اینکه زن آن‌ها استرداد نماید و او دوباره مجبور باشد همان‌ها را خریداری کند؟!
نکته دوم که دارای اهمیت است اینکه در بعضی سیاهه‌ها مشاهده‌شده است طلاهای عروس (زوجه) را با قید گرم به‌عنوان بخشی از جهیزیه گنجانده‌اند. همان‌طور که می‌دانید و در تعریف جهیزیه نیز گفته شد جهیزیه اموال و وسایلی است که در زندگی مشترک استفاده می‌شود و لذا طلاهای زوجه متعلق به او و در تصرف اوست و مرد استفاده‌ای از آن‌ها ندارد و عرفا جزء جهیزیه محسوب نمی‌گردد. در مواردی دیده‌شده است که زن به استناد لیست سیاهه جهیزیه که مرد امضاء کرده است و در آن طلا ذکرشده است دادخواست استرداد طلاها را تقدیم دادگاه کرده است. باید توجه داشت که در فرض هم زوجه طلاها را با خود به منزل شوهر آورده باشد در تصرف خود او بوده است، زیرا در مجالس، مهمانی‌های روزمره استفاده می‌کرده است ،مگر اینکه مدعی باشد در طول زندگی زوج آن‌ها را برداشته است که از مقوله استرداد جهیزیه خارج است و به فراخور حال زن میتواند با اثبات آن شکایت کیفری یا حقوقی کند.
بردن جهیزیه بدون اجازه شوهر
بر طبق آنچه گفته شد زن مالک جهیزیه است و با توجه به اینکه وظیفه قانونی برای آوردن یا نگه‌داشتن جهیزیه ندارد میتواند هر موقع که بخواهد آن را مسترد نماید و نیازی به اجازه شوهر نیست فقط توجه داشته باشید اگر تمایل به این کار داشتید، فقط آنچه در لیست جهیزیه شماست و آن را خریداری کرده‌اید، بدون اجازه شوهر از خانه خارج کنید.
ادله اثبات دعوای استرداد جهیزیه
به‌طورکلی ادله اثبات دعوای استرداد جهیزیه توسط وکیل استرداد جهیزیه عبارت‌اند از:
1-سیاهه جهیزیه
2-شهادت دو نفر شاهد عادل
3-فاکتورهای خرید جهیزیه
4-سوگند زوجه
آئین رسیدگی به دعوای استرداد جهیزیه
زوجه یا وکیل استرداد جهیزیه در ابتدا باید جهت تشکیل پرونده و طرح دادخواست استرداد جهیزیه به دفاتر خدامت قضایی الکترونیک مراجعه نموده و دادخواست خود را در سیستم ثبت کند.
سپس پرونده به شعبه تعیین‌شده ارجاع داده می‌شود تا اظهارات طرفین توسط دادگاه استماع گردد و چنانچه بر دادگاه محرز و مسلم گردد که ادعای زوجه توسط دادگاه صحیح و منطبق بر واقع بوده است، پس درنتیجه شوهر را به استرداد جهیزیه ملزم می‌نماید.
ممکن است دادگاه قرار استماع شهادت شهود را صادر نماید، که در صورت مقبولیت اظهارات شهادت شهود دادگاه حکم به استرداد جهیزیه را صادر می‌کند . در تمامی موارد فوق پرونده با پیگیری وکیل استرداد جهیزیه مطرح‌شده وبه ثمر خواهد رسید.
نمونه اظهارنامه استرداد جهیزیه
در قسمت قبل اقدامات قانونی لازم در راستای فرستادن اظهارنامه استرداد جهیزیه مورد بررسی قرار گرفته و نکات قانونی مهم آن توضیح داده شد ؛ با این حال آشنایی با متن اظهارنامه به منظور استرداد جهیزیه لازم و ضروری است . به همین مناسبت ، در ادامه این مقاله قصد داریم متن اظهارنامه تنظیم شده برای پس گرفتن جهاز را ارائه نماییم که می تواند به عنوان نمونه مورد استفاده قرار بگیرد .
مخاطب محترم :
با سلام ،
جنابعالی به استناد عقد نامه شماره ……… تنظیم شده در دفتر خانه ازدواج به شماره ………. و به نشانی ……….. ، همسر شرعی و قانونی اینجانب بوده اید . به استناد مدارک و شواهد موجود ، جهیزیه ای که لیست کامل به همراه قیمت آن به پیوست این اظهارنامه ارائه شده است ، در اختیار جنابعالی قرار گرفته است که فهرست سیاهه جهیزیه که از سوی خانواده اینجانب در حین ازدواج تهیه شده بود ، به تایید و امضای شما و خانواده محترم رسیده است .
اکنون با عنایت به دادخواست طلاقی که از سوی حضرتعالی ارائه شده / پذیرش درخواست طلاق توافقی از سوی شعبه …………… مجتمع …………. ، تقاضا دارم در مدت …………….. روز از تاریخ رؤیت این اظهار نامه ، نسبت به استرداد جهیزیه اینجانب اقدام نمایید ؛ در غیر این صورت ، مراتب استرداد جهیزیه از طریق مراجع قضایی پیگیری خواهد شد .
مرجع تقدیم دادخواست استرداد جهیزیه
در مورد مرجع رسیدگی باید گفت که اگر خواسته دعوا کمتر از بیست میلیون تومان باشد، رسیدگی به موضوع در صلاحیت شورای حل اختلاف می‌باشد اما در صورتیکه خواسته دعوا بیش از بیست میلیون تومان باشد ،رسیدگی به این دعوا در صلاحیت دادگاه حقوقی است.البته باتوجه به قیمت لوازم زندگی در حال حاضر رسیدگی به این موضوع در اکثر موارد با دادگاه حقوقی می باشد.
مدارک مورد نیاز جهت دادخواست استرداد جهیزیه
۱-فهرست یا سیاهه جهیزیه (به امضاء زوج ی یا دونفر شاهد رسیده باشد
۲-فاکتورهای خرید
۳-شهادت شهود
۴-اصل کارت ملی و شناسنامه
هزینه استرداد جهیزیه
اگر زوج در زمان استرداد جهیزیه اموال را تخریب نماید و یا قبل از استرداد جهیزیه اموال زوجه را به هر شکلی تخریب نماید یا بدون اجازه زوجه به فروش برساند،با توجه به اینکه اموال در منزل زوج به صورت امانی بوده و زوج تنها حق انتفاع از اموال را داشته و برای استفاده زوج بوده است بنابراین با فروش و تعدی و تخریب زوج نسبت به اموال،زوجه می تواند شکایت کیفری فروش مال غیر،خیانت در امانت و تخریب اموال را مطرح نماید و با ارائه دلایل محکم از جمله گزارش کلانتری و شهادت شهود و فاکتور خرید،زوج را به تهیه عین،مثل یا قیمت اموال به انضمام خسارات محکوم نماید.
اجرای حکم استرداد جهیزیه
زمانی که دادخواست استرداد جهیزیه مطرح می‌گردد بهتر است هم‌زمان تأمین خواسته نیز درخواست گردد تا سریع‌تر اموال زوجه مسترد گردد و مورد تخریب قرار نگیرد. در زمان اجرای حکم قطعی استرداد جهیزیه یا اجرای حکم تأمین خواسته،دادورز اجرا ابتدا فردی را به‌عنوان امین اموال تعیین می‌نماید که امین میتواند از اقوام زوجه باشند و در مرحله بعد نامه‌ای به کلانتری نزدیک محلی که اموال زوجه در آنجا می‌باشد ارسال می‌نماید و زوجه با در دست داشتن نامه به کلانتری مربوطه رفته تا با همراهی یکی از مأموران به محل اموال مراجعه نمایند و کلیه جهیزیه را مسترد می‌نمایند.استرداد جهیزیه در صورت‌جلسه کلانتری قید می‌شود و طرفین صورت‌جلسه و لیست جهیزیه را امضاء می‌نمایند. اما اگر زوج مانع اجرای حکم گردد مأمور کلانتری موظف است گزارش نموده تا به‌صورت قانونی برخورد گردد.
مدت‌زمان استرداد جهیزیه
دعوای استرداد جهیزیه شاید به‌ظاهر دعوایی آسان و بدون دردسر باشد اما طرفین باید بدانند بدون اطلاعات و دلایل حقوقی نباید اقدامی آنجا دهند و باید از قبل با یک وکیل خانواده مجرب مشاوره نمایند تا راه‌های قانونی را پیش ببرند.
نکته‌ی مهمی که در دعوای دادخواست استرداد باید به آن توجه نمود و خیلی از خانواده اطلاع ندارند این است که حتماٌ باید استرداد جهیزیه و خارج نمودن لوازم زوجه به‌صورت قانونی صورت گیرد زیرا بعضی از خانم‌ها با این طرز تفکر اشتباه که خودمان جهاز آوردیم خودمان پول دادیم خریدیم پس هر کاری دلم می‌خواهد می‌کنم و هر وقت دلم بخواهد جهاز را بدون اطلاع همسرم جمع می‌کنم و می‌برم!ممکن است در یک روز تصمیم بگیرند و جهاز خود را مسترد کنند.
اما زوجه باید بداند که این کار به‌صورت غیرقانونی می‌باشد و زوج در مقابل میتواند دعوای خیانت‌درامانت یا سرقت مطرح نماید هرچند به نتیجه هم نرسد اما دردسرهایی میتواند برای زوجه و خانواده‌اش ایجاد نماید پس بهتر است برای برنده شدن در دعوای استرداد جهیزیه بدون ایجاد مشکل از یک وکیل خوب خانواده که تسلط کامل بر دعاوی خانواده دارد. استفاده نمایند و از صفرتا صد پرونده به دست بهترین وکیل خانواده بسپارد تا مراحل دعوای استرداد را به‌صورت کاملاً قانونی و با دلایل درست و قانونی به سرانجام برساند.
پرسش‌ها و پاسخ‌های دعوای استرداد جهیزیه
۱- آیا زن قبل از طلاق میتواند جهیزیه خود را مسترد کند؟
پاسخ: بله زن هرزمانی که بخواهد میتواند برای استرداد جهیزیه خود علیه مرد اقدام به طرح دعوا نماید.
۲- در صورت استرداد جهیزیه توسط زن و بردن آن به خانه پدری‌اش و ترک زندگی مشترک، تکلیف مرد چیست؟
پاسخ: اگر زن با استرداد جهیزیه، منزل مشترک را نیز ترک نمود، مرد فوراً باید ضمن تهیه وسایل و اثاثیه لازم و قرار دادن آن در منزل مشترک که مهیای زندگی زناشویی باشد، نسبت به تنظیم دادخواست الزام به تمکین عليه زن در دادگاه خانواده اقدام و از طریق دادگاه خانواده مبادرت به طرح دعوا نماید.
۳- درصورتی‌که در زمان ازدواج لیست سیاهه میان طرفین تنظیم‌نشده باشد، زن چگونه میتواند جهیزیه خود را استرداد کند؟
پاسخ: چنانچه لیست سیاهه جهیزیه تنظیم‌نشده و یا از بین رفته و یا مفقودشده باشد، زوجه میتواند ضمن ارائه فاکتور وسایل و یا استشهادیه شهود و ذکر وسایل و اثاثیه‌ای که به خانه شوهر برده است، مالکیت خود را ثابت و بارأی دادگاه نسبت به استرداد و بازگرداندن آن‌ها اقدام کند.
۴- اگر مرد وسایل و جهیزیه را به نحوی از منزل مشترک خارج کند تکلیف چیست؟
پاسخ: مرد حق خروج جهیزیه و وسایل متعلق به زن را از منزل مشترک ندارد مگر با رضایت او. بنابراین اگر ثابت شود مرد آن‌ها را بدون اطلاع زن خارج کرده و به‌جای دیگری منتقل نموده، در صورت موجود بودن زن میتواند تقاضای استرداد آن‌ها را نماید و اگر تلف و یا خراب شود، مرد ضامن جبران خسارت آن‌ها است.
۵- آیا زن میتواند وقتی‌که مرد در خانه حضور ندارد، جهیزیه را شخصاً یا با همکاری خانواده‌اش از منزل شوهر خارج کند؟
پاسخ: اگر وسایل و اثاثیه جز جهیزیه بوده و مالکیت آن قابل‌اثبات باشد، بله زن میتواند حتی در غیاب مرد جهیزیه را از منزل مشترک خارج کند و مرد نمی‌تواند هیچ ادعایی ازجمله سرقت داشته باشد.
۶- اگر مرد وسایلی را که متعلق به زن و جزء جهیزیه او بوده را بفروشد تحت چه عنوانی می‌توان علیه او طرح دعوا نمود؟
پاسخ: ازآنجایی‌که اموال و جهیزیه زن با رضایت زن برای انتفاع و استفاده مشترک به خانه مرد برده شده بنابراین ید مرد ید امانی نیست و نمی‌توان علیه او دعوای خیانت‌درامانت کرد و صرفاً می‌توان از طریق حقوقی مرد را ملزم به جبران خسارت و پرداخت قیمت جهیزیه نمود.
۷- مرجع صالح برای دعوای استرداد جهیزیه کجاست؟
پاسخ: تا ۲۰ میلیون تومان شورای حل اختلاف محل اقامت مرد و اگر ارزش جهیزیه بیش از ۲۰ میلیون تومان باشد در دادگاه خانواده محل اقامت مرد قابل‌طرح و رسیدگی است.
۸- در مواردی که زن تقاضای طلاق دارد، آیا دادگاه میتواند مرد را به پرداخت جهیزیه نیز محکوم کند؟
پاسخ: خیر بلکه باید علاوه بر دادخواست طلاق، دادخواست استرداد جهیزیه را با پرداخت هزینه دادرسی دعاوی مالی نیز علیه مرد طرح نماید والا دادگاه نمی‌تواند در ضمن طلاق به موضوع حقوق مالی زن ازجمله جهیزیه تصمیم‌گیری کند مگر اینکه زن آن‌ها را بخشیده باشد یا قبلاً استرداد کرده باشد که در رأی قید می‌شود.
۹- آیا زن مکلف به بردن جهیزیه به منزل شوهر است؟
پاسخ: خیر زیرا در قانون مدنی چنین تکلیفی برای زن یا خانواده زن قرار داده نشده و آنچه به‌عنوان جهیزیه از سوی زن به خانه شوهر برده می‌شود برحسب عرف و رسم و فرهنگ ایرانی است و اگر زن جهیزیه‌ای به خانه شوهر نبرد بازهم شوهر مکلف است همه وسایل ضروری و موردنیاز زندگی مشترک را از باب انفاق طبق ماده ۱۱۰۷ قانون مدنی تهیه و تأمین کند. و در غیر این صورت زن میتواند علیه مرد اقدام به طرح دعوای الزام به پرداخت نفقه نماید.
۱۰- آیا در صورت فوت زن، پدرزن حق استرداد جهیزیه را دارد؟
پاسخ: در صورت بروز اختلاف با توجه به اینکه جهیزیه از طرف پدرزن به دخترش هبه شده و مالکیت آن به دخترش منتقل‌شده است لذا پس از فوت زن اموالش جزء ترکه و اموال باقی‌مانده از زن بوده و به ارث می‌رسد و هر یک از ورثه اعم از پدر و مادرزن و همسرش به میزان سهم قانونی از آن ارث می‌برند.
جهت مشاوره تلفنی یا واتساپی با شماره 09120466204 تماس بگیرید .
