وکیل سلمان احدی بیان مطالب حقوقی وکیفری و وکالت در دعاویی
مقالات مرتبط
مطالبه وجه چک:
یکی از شایع‌ترین دعاوی که در سیستم قضایی ما مطرح می‌گردد، مطالبه وجه چک می‌باشد. در این مقاله نحوه ارائه این دادخواست و قانون جدید چک و نحوه انتخاب وکیل چک به‌طور کامل توضیح داده‌شده است. چک، سندی تجاری (و نه رسمی) است که به‌موجب آن فردی به شخصی دیگر تعهد پرداخت مبلغ معین به میزان مندرج در آن را در تاریخ معین می‌نماید. ارکان اساسی چک که میبایست پر شوند، عبارت‌اند از:
تاریخ: یکی از مهمترین قسمتهای چک است که مهمترین تأثیر را در حقوقی و یا کیفری شدن چک دارد.
امضا: این قسمت نیز مهمترین بخش چک است، چک بدون امضای صادرکننده آن هیچ ارزش قانونی ندارد.
مبلغ چک: مقدار عددی و حروفی میبایست کاملاً یکسان و فاقد خطخوردگی باشد.
حوالهکرد: در وجه شخص و یا حامل بودن آن نیز یکی از موارد مهم چک است.
الف)چک حقوقی:
اگر به هر نحوی ثابت شود که چک وعده‌دار بوده و در تاریخ مندرج در چک صادر نشده و یا دارای خطخوردگی باشد، وصف چک حقوقی است. مواردی که به استناد آن چک حقوقی می‌گردد، عبارت‌اند از:
چکی که در حین یک قرارداد صادرشده و در قرارداد شماره آن ذکرشده باشد.
چکی که به امانت به شخصی سپرده‌شده باشد و یا برای ضمانت انجام کاری صادرشده باشد.
چکی که زودتر از تاریخ آن به بانک سپرده‌شده باشد.
چکی که دارای خطخوردگی باشد و یا مبالغ عددی و حروفی آن یکسان نباشد.
چکی که تاریخ بالای آن با تاریخ زیر امضا مغایر باشد.
چکی که از تاریخ برگشت زدن آن ۶ ماه گذشته باشد.
چکی که از تاریخ سررسید آن ۶ ماه گذشته باشد.
مطالبه وجه چک:
در تمامی موارد فوق، وصف چک حقوقی بوده و بنابراین میبایست دادخواست مطالبه وجه چک مطرح گردد. در این حالت، دادگاه ،دادخواست فرد دارنده چک را بررسی کرده و در صورت کافی بودن مدارک حکم به محکومیت خوانده داده و محکوم میبایست مبلغ چک را تأدیه (پرداخت) نماید. در حالتی که چک حقوقی باشد امکان گرفتن حکم جلب در ابتدا وجود ندارد. اما درصورتیکه محکوم از پرداخت مبلغ چک خودداری نماید، میتوان از طریق اجرای احکام دادگاه صادرکننده رأی، حکم جلب خوانده را اخذ نمود.
مراحل مطالبه وجه چک
درصورتیکه مبلغ چک کمتر از ۲۰ میلیون باشد، به شورای حل اختلاف محل صدور چک ارجاع داده می‌شود و درصورتیکه مبلغ آن بیش از ۲۰ میلیون باشد به دادگاه محل صدور چک ارجاع خواهد شد.
به‌منظور ثبت دادخواست مطالبه وجه چک میبایست هزینه دادرسی پرداخت گردد که هزینه دادرسی مبالغ زیر ۲۰ میلیون تومان 2/5درصد و بالای ۲۰ میلیون تومان 3/5 درصد مبلغ خواسته است.
درصورتیکه خواهان از اموال خوانده آگاه باشد، میتوان از طریق قرار تأمین خواسته، حکم توقیف اموال وی را تا صدور رأی دادگاه اخذ نماید. هزینه تأمین خواسته بر اساس چک، بسیار اندک است.
دادخواست مطالبه وجه ازجمله دعاوی حقوقی و مالی است. بنابراین میتوان علاوه بر اصل مبلغ خواسته، خسارت تأخیر، هزینه دادرسی، هزینه وکیل در حد تعرفه را از خوانده طلب نمود.
نکات مهم چک:
1-در فرآیند توقیف اموال از طریق دادگاه، اموال غیرمنقول و منقول دارای سند بنام شخص خوانده به‌صورت فوری توقیف می‌گردد.
2-درصورتیکه مال متعلق به شخص خوانده دارای سند رسمی نباشد، قابل توقیف نیست. اما با ارائه قولنامه و یا ادله‌ای نظیر شهود و … تحت شرایطی میتوان وارد فرآیند فروش و مزایده نمود.
3-در چکی که مبلغ عددی با حروفی آن یکسان نیست، مبلغ کمتر ملاک قرار می‌گیرد، مگر درصورت وجود قرارداد.
4-ادله اصلی برای ارائه دادخواست مطالبه وجه چک، اصل و یا کپی مصدق چک و نیز گواهی عدم پرداخت است.
در متن دادخواست، میبایست شماره چک و بانک و شعبه صادرکننده و مبلغ خواسته مشخص باشد.
بهترین روش مطالبه وجه چک های صیادی
بر اساس قانون جدید چک مصوب آبان ماه ۱۳۹۷، دارندگان چک های صیادی بعد از تاریخ تصویب این قانون بسیار راحت‌تر از گذشته می‌توانند نسبت به وصول چک خود اقدام نمایند و از طرفی صاحبان دسته‌چک نیز بااحتیاط بیشتری چک صادر می‌کنند. هر چک صیادی دارای یک شماره منحصربه‌فرد یا شناسه یکتاست که فرد دارنده چک می‌تواند با ارسال شناسه یکتا به سرشمارِ ۷۰۱۷۰۱، یا با ورود به سایت بانک مرکزی اعتبار فرد صادرکننده چک را استعلام نماید.
کسری موجودی:
چنانچه حساب شخص صادرکننده چک با کسری موجودی مواجه باشد، دارنده چک می‌تواند از بانک تقاضای گواهی عدم پرداخت یا کسری موجودی نماید. بانک محالعلیه نیز موظف است که با ثبت اطلاعات چک مذکور در سامانه صیاد، نسبت به صدور گواهی عدم پرداخت با کد رهگیری اقدام نماید. توجه نمایید که وجود کد رهگیری در گواهی عدم پرداخت به‌منظور اقدام سریع بر روی چک های صیادی الزامی است.
دادخواست مطالبه وجه چک
پس‌ازاین مرحله، با ثبت دادخواست مطالبه وجه چک به همراه منضمات آن ازجمله کپی چک و نیز گواهی عدم پرداخت همراه با کد رهگیری توسط دارنده چک و یا وکیل چک، پرونده به دادگاه صالح ارجاع می‌شود. دادگاه با بررسی چک و مندرجات آن، چنانچه چک به طرز صحیح صادر و منوط به‌شرط یا قراردادی نشده باشد، قاضی بدون برگزاری جلسه رسیدگی، دستور صدور اجراییه را می‌دهد. درواقع، برای چک های صیادی بدون تشریفات رسیدگی، اجراییه صادر می‌شود.
صدور اجراییه:
پس از صدور اجراییه، محکوم مکلف است ظرف ده روز، به دادگاه مال معرفی نماید و یا مبلغ را نقداً پرداخت کند و یا ظرف مدت یک ماه تقاضای اعسار نماید.
بنابراین، همان‌طور که ذکر شد، روند مطالبه وجه چک های صیادی بسیار سریع است علاوه بر این باید توجه داشت که:
برای چک های صیادی، صدور قرار تأمین خواسته بی‌معنی است. چراکه چک مستقیماً به مرحله اجرا می‌رود و صرفاً هزینه صدور اجراییه میبایست پرداخت شود.
برای چک های صیادی، هزینه دادرسی معادل ۵/۳ درصد مبلغ خواسته دریافت می‌شود. به همین جهت، اقدام برای وصول چک صیادی بسیار راحت شده است.
با توجه به اینکه مرجع صدور اجراییه دادگاه می باشد، چک های صیادی با مبلغ زیر ۲۰ میلیون تومان که سابق بر این به شورای حل اختلاف ارجاع می‌شدند، در دادگاه برای آن‌ها اجراییه صادر می‌شود.
قانون جدید چک (قانون اصلاح قانون صدور چک)
به‌موجب قانون اصلاح قانون صدور چک مصوب ۲۳ آبان سال ۱۳۹۷ مجلس شورای اسلامی:
هرگاه وجه چک به علتی از علل مندرج در ماده (۲) قانون صدور چک پرداخت نگردد، بانک مکلف است بنا بر درخواست دارنده چک فوراً غیرقابل پرداخت بودن آن را در سامانه یکپارچه بانک مرکزی ثبت نماید و با دریافت کد رهگیری و درج آن در گواهینامه‌ای که مشخصات چک و هویت و نشانی کامل صادرکننده در آن ذکرشده باشد، علت یا علل عدم پرداخت را صریحاً قید و آن را امضاء و مهر و به متقاضی تسلیم نماید.
درصورتیکه موجودی حساب صادرکننده چک نزد بانک کمتر از مبلغ چک باشد، به تقاضای دارنده چک‌بانک مکلف است مبلغ موجودی در حساب را به دارنده چک بپردازد و دارنده با قید مبلغ دریافت شده پشت چک، آن را به بانک تسلیم نماید. بانک مکلف است بنا به درخواست دارنده چک فوراً کسری مبلغ چک را در سامانه یکپارچه بانک مرکزی وارد نماید و با دریافت کد رهگیری و درج آن در گواهینامه‌ای با مشخصات مذکور در ماده قبل، آن را به متقاضی تحویل دهد. چک مزبور نسبت به مبلغی که پرداخت نگردیده، بی‌محل محسوب و گواهینامه بانک در این مورد برای دارنده چک، جانشین اصل چک می‌شود.
درصورتیکه چک به وکالت یا نمایندگی از طرف صاحب حساب اعم از شخص حقیقی یا حقوقی صادر شود، اقدامات موضوع این ماده علاوه بر صاحب حساب، در مورد وکیل یا نماینده نیز اعمال می‌گردد، مگر اینکه در مرجع قضائی صالح اثبات نماید عدم پرداخت مستند به عمل صاحب حساب یا وکیل یا نماینده بعدی او است. بانک‌ها مکلف‌اند به هنگام صدور گواهینامه عدم پرداخت، درصورتیکه چک به نمایندگی صادرشده باشد، مشخصات نماینده را نیز در گواهینامه مذکور درج نمایند.
رفع سوء اثر چک برگشتی:
در هر یک از موارد زیر، بانک مکلف است فوراً و به‌صورت برخط از چک رفع سوء اثر شود:
1-واریز کسری مبلغ چک بهحساب جاری نزد بانک محالعلیه و ارائه درخواست مسدودی که در این صورت بانک مکلف است ضمن مسدود کردن مبلغ مذکور تا زمان مراجعه دارنده چک و حداکثر به مدت یک سال، ظرف مدت سه روز واریز مبلغ را به شیوهای اطمینانبخش و قابل استناد به اطلاع دارنده چک برساند.
2-ارائه لاشه چک به بانک محالعلیه
3-ارائه رضایتنامه رسمی (تنظیمشده در دفاتر اسناد رسمی از دارنده چک یا از شخص حقوقی دولتی یا عمومی غیردولتی؛
4-ارائه نامه رسمی از مرجع قضائی یا ثبتی ذیصلاح مبنی بر اتمام عملیات اجرائی در خصوص چک؛
5-ارائه حکم قضائی مبنی بر برائت ذمه صاحب حساب در خصوص چک؛
دادخواست مطالبه وجه چک، با توجه به ماهیت حقوقی آن زمانبر است و در بسیاری از موارد به دلیل جهل، موکلین از رسیدن به حقوق کامل خود بازمیمانند. بنابراین بهتر است قبل از هرگونه اقدامی در خصوص مطالبه وجه چک از طریق تماس با وکیل چک، مشاوره حقوقی دریافت کنید و با توجه به پروسه طولانی دادرسی ازجمله شرکت در دادگاه، توقیف اموال، پیگیریهای اداری و … بهتر است، به یک وکیل چک پرونده خود را بسپارید.
ب )مطالبه چک از طریق شکایت کیفری
شکایت در دادسرا برای مطالبه وجه چک و بهاصطلاح شکایت کیفری و اعلامجرم علیه صادرکننده چک زمانی مناسب است که مطمئن باشیدکه:
اولاً چک شما شرایط لازم جهت شکایت کیفری را دارد
ثانیاً اعلامجرم و گرفتن حکم جلب و تعیین مجازات برطرف مقابل (صادرکننده چک) تأثیر گذاشته و فشار میاورد؟ به اعتقاد بعضی بهترین راه مطالبه وجه چک همین است اما به باور نگارنده این فقط در فرضی صادق است که صادرکننده چک در دسترس باشد و احضار به دادسرا برای وی قابلتحمل نباشد.
شرایط لازم برای مطالبه چک از طریق دادسرا:
طبق ماده ۱۳ اصلاحی قانون صدور چک «در موارد زیر صادرکننده چک، قابل‌تعقیب کیفری نیست:
الف- درصورتیکه ثابت شود چک سفید امضا داده‌شده باشد.» با این توضیح که اگر صادرکننده چک بلامحل، در دادسرا ثابت کند که چک سفید امضا بوده است، اصطلاحاً چک موصوف، حقوقی می‌شود. مثلاً کارشناس نظر بدهد که جنس جوهری که چک با آن امضاشده است با جنس جوهری که بقیه مفاد چک تکمیل‌شده است، تفاوت می‌کند. یا اینکه جوهرها یکی است ولی خط تکمیل‌کننده تفاوت کرده است یا اینکه ثابت شود نگارش امضا با نگارش بقیه مفاد چک هم‌زمان نبوده و بهاصطلاح تقدم زمانی داشته است.
ب- هرگاه در متن چک، وصول وجه آن منوط به تحقق شرطی شده باشد.
ج- چنانچه در متن چک، قیدشده باشد که چک، بابت تضمین انجام معامله یا تعهدی است.
ه- درصورتیکه ثابت گردد چک، بدون تاریخ صادرشده و یا تاریخ واقعی صدور چک مقدم بر تاریخ مندرج در متن چکمی باشد.» یعنی اینکه اگر صادرکننده بتواند ثابت کند که مثلاً در تاریخ ۱/۳/۱۳۸۸ اقدام به تکمیل و صدور چک نموده است منتها تاریخ چک را (همان تاریخی که چک برای وصول به بانک ارائه گردد) مثلاً ۳۰/۳/۱۳۸۸ قرار داده است، چک موصوف جنبه کیفری خود را از دست می‌دهد. چکی کیفری است که در تاریخ ۱/۳/۱۳۸۸ برای تاریخ ۱/۳/۱۳۸۸ صادر شود. یعنی چک اگر وسیله پرداخت نقدی تلقی شده باشد (یعنی صبح امروز صادرشده باشد با این نیت که دارنده اگر بخواهد همین امروز بتواند آن را وصول کند) جنبه کیفری خواهد داشت.
شرایط فوق‌الذکر برای اینکه چکی کیفری تلقی شود، همگی جزو شرایط لازمند ولی کافی نیستند.
طبق ماده ۱۱، دارنده چک باید حداکثر تا شش ماه از تاریخ صدور چک (مندرج بر روی چک) برای وصول آن به بانک مراجعه کند (و بهاصطلاح چک برگشت کند) و حداکثر تا شش ماه از تاریخ صدور گواهی عدم پرداخت، به دادسرا شکایت کند. همچنین منظور از دارنده چک در این ماده، شخصی است که برای اولین بار چک را به بانک ارائه داده است. پس اگر شخصی چکی را پشت‌نویسی یا برگشت کند و سپس آن را به دیگری انتقال دهد، انتقال گیرنده حق شکایت کیفری نخواهد داشت. این بند، برای جلوگیری از فعالیت‌هایی که در جامعه ما به «شرخری» معروف است در قانون گنجانده‌شده است.
نکته: درواقع در شکایت کیفری چک بلامحل دارنده چک صرف‌نظر از وجه چک، مجازات طرف مقابل را تقاضا کرده است و همین ترس از اعمال مجازات انگیزه‌ی می‌شود که صادرکننده در جهت پرداخت وجه چک و اخذ دارنده چک اقدام و تلاش نماید.
شکایت مطالبه وجه چک گاهی بسیار سریع به نتیجه می‌رسد به این صورت که دارنده می‌تواند دستور جلب صادرکننده را ظرف مدت کوتاهی بگیرد و همین مواجه‌شدن با حکم جلب انگیزه‌ی می‌شود که صادرکننده در جهت جلب رضایت دارنده چک تلاش کند.
صادرکننده آگاه و مطلع اگر در جهت مقاومت و دفاع برآید و در دادسرا حاضر شود و وثیقه یا کفیل معرفی کند رسیدگی به اتهام صدور چک بلامحل وارد مراحل پیچیده و طولانی می‌شود. پس لزوماً آن‌طور که خیلی از افراد فکر می‌کنند شکایت کیفری کوتاه‌ترین راه نیست.
شکایت کیفری چک بلامحل از جهت هزینه دادرسی به‌مراتب کم‌هزینه‌تر از راه های دیگر است.
نمونه دادخواست مطالبه وجه چک در دادگاه حقوقی
خواهان : ……….
خوانده : ………..
وکیل : سلمان احدی ،آدرس: تهران ،شهرک غرب ،چهار راه درختی
تعیین خواسته و بهای آن :
۱- صدور حکم مبنی بر محکومیت خوانده به پرداخت وجه یک فقره چک به شماره ۴۳۵۱۰۹ مورخ ۸۷/۳/۱۸ به مبلغ یکصد و پنجاه میلیون ریال به عهده بانک تجارت
۲- پرداخت خسارات دادرسی اعم از هزینه دادرسی، خسارت تاخیر تادیه و حق الوکاله
۳- بدواً صدور قرار تامین خواسته وجه چک از اموال خوانده
دلایل و منضمات دادخواست:
۱- تصویر مصدق چک و گواهی عدم پرداخت
۲- اصل وکالت نامه
ریاست محترم دادگاه های عمومی تهران
با سلام و تقدیم احترام
به استحضار می رساند خوانده محترم آقای ……… در تاریخ ۸۷/۳/۱۸ اقدام به صدور یک فقره چک به شرح ستون خواسته در وجه موکل نموده اند که در تاریخ یادشده با مراجعه ایشان به بانک محال الیه منتهی به صدور گواهی عدم پرداخت گردیده. با عنایت به مراتب فوق مستدعی است دستور فرمایید ضمن صدور قرار تامین خواسته،وجه چک و کلیه خسارات دادرسی به موکل پرداخت شود.
نمونه رای دادگاه حقوقی در خصوص مطالبه وجه چک
به تاریخ:22/04/1388 کلاسه پرونده: …………… شماره دادنامه: ……………………
مرجع رسیدگی: شعبه پنجم دادگاه عمومی (حقوقی) تهران
خواهان: ……….. با وکالت سلمان احدی آدرس ،تهران شهرک غرب ،چهار را ه درختی
خوانده: آقای …… به نشانی …………….
خواسته: مطالبه وجه
گردشکار – خواهان دادخواستی به خواسته فوق به طرفیت خوانده بالا تقدیم داشته که پس از ارجاع به این شعبه و ثبت به کلاسه فوق و جری تشریفات قانونی فوق العاده / مقرر دادگاه به تصدی امضاءکننده زیر تشکیل است و با توجه به محتویات پرونده ختم رسیدگی را اعلام و به شرح زیر مبادرت به صدور رای می نماید.
رای دادگاه: در خصوص دعوی …….. با وکالت آقای سلمان احدی به طرفیت آقای ……… فرزند ……… به خواسته مطالبه مبلغ 150,000,000 ریال موضوع یک فقره چک مستند دعوی به شماره 435109 – 1387/3/188 عهده حساب جاری ……………. بانک تجارت شعبه منوچهری تهران با احتساب خسارات دادرسی به شرح متن دادخواست تسلیمی، با التفات به اینکه وجود مستندات دعوی در ید خواهان ظهور در اشتغال ذمه خوانده به میزان وجه مرقوم دارد و با عنایت به اینکه دعوی مطروح و مستندات آن مصون از تعرض خوانده باقیمانده است، با استصحاب بقاء دین بر ذمه خوانده دعوی خواهان را مقرون به واقع تشخیص و با استناد مواد 198،502،515،519 قانون آیین دادرسی دادگاه های عمومی و انقلاب در امور مدنی و مواد 310 و 313 قانون تجارت حکم به محکومیت خوانده به پرداخت مبلغ یکصد و پنجاه میلیون ریال بابت اصل خواسته و مبلغ هفت میلیون و هفتصد و پنجاه و دوهزار ریال بابت هزینه دادرسی و حق الوکاله وکیل به لحاظ خسارت ناشی از طرح دعوی در حق خواهان صادر و اعلام میدارد و همچنین خوانده را به پرداخت خسارت تاخیر تادیه براساس تغییر شاخص اعلامی از سوی بانک مرکزی راجع به اصل خواسته از زمان اخذ گواهینامه عدم پرداخت وجه چک مرقوم مورخ ۱۳۸۸/۱۲/۴ لغایت ایصال محکوم به در حق خواهان صادر می نماید. رای صادره غیابی و ظرف بیست روز از ابلاغ قابل واخواهی نزد این دادگاه می باشد.
رئیس شعبه پنجم دادگاه عمومی (حقوقی) تهران
علاقه مندان به اطلاعات بیشتر در موردچک می توانند مقاله چک چیست ما را نیز مطالعه کنند.
جهت مشاوره تلفنی و یا واتساپی با شماره 09120466204 تماس بگیرین .
