وکیل سلمان احدی بیان مطالب حقوقی وکیفری و وکالت در دعاویی
مقالات مرتبط
مطالبه نحله
نحله چیست؟
شاید شما هم بارها واژه نحله ( ن ِ ح ل َ ه) را از اطرافیان خود در دورهمی های خانوادگی و در زمان ازدواج شنیده باشید. ولی این که نحله چیست و برای چه منظوری تعیین شده است را ندانید. به همین منظور مطالعه این مقاله با این عنوان و مضمون می تواند برای شما مفید واقع شود.
در جواب پرسش نحله چیست ؟ می توان این گونه پاسخ داد که نحله در معنی لغوی «بخشش» معنا می شود و از نظر اصطلاحات حقوقی به مبلغی گفته می شود که دادگاه بر اساس شرایطی به خصوص آن را برای زوجه تعیین می کنند.
اصطلاح نحله از کجا سرچشمه می گیرد؟
پیش از شرح موضوع بهتر است بدانید که ریشه نحله و علت آن به کجا و کی بر می گردد. در تاریخ 1391/12/1 قانونی در راستای حمایت خانواده جدید مورد تصویب قرار گرفت که مطابق با ماده 58 آن قانون برخی قوانین نیز نسخ شدند. برای نمونه می توان قانون اصلاح مقررات مربوط به طلاق مصوب 1371/12/21 مجمع تشخیص مصلحت نظام اشاره داشت. اما بند ب تبصره 6 قانون پیش گفته نسخ نگردیده و در حال حاضر هم پابرجا است با استناد بر بند ب تبصره 6 قانون اصلاح مقررات مرتبط با طلاق که نسخ گردیده اند چنین بیان شده است که : «با توجه به سنوات زندگی مشترک و نوع کارهایی که زوجه در خانه شوهر انجام داده و وسع مالی زوج، دادگاه مبلغی را از باب بخشش (نحله) برای زوجه تعیین می‌نماید.».
چه زمانی می توان اقدام به مطالبه اجرت المثل و نحله کرد؟
با توجه به موارد اصلاحی در قوانین حقوقی که در سال 1391 صورت گرفته است. خانم ( زوجه) می تواند جدا از دادخواست صدورگواهی عدم سازش که مقدمه طلاق محسوب می شود، اقدام به درخواست نحله و مطالبه آن کند. پس لازم نیست که حتما بعد از طلاق به این کار اقدام گردد. پیش از طلاق گرفتن نیز مطالبه اجرت المثل و نحله نیز ممکن است. برای این زمینه استفساریه ای از جانب مجمع تشخیص مصلحت نظام به تاریخ 1373/6/2 صادر گردیده است که این نظر را تایید می نماید. پس در واقع چنان چه زوجه پیش از اجرایی شدن صیغه طلاق نحله مطالبه کند اجرای صیغه طلاق و ثبت آن در دفتر موکل به پرداخت حقوق زن خواهد شد. این قوانین در راستای حمایت حقوق زنان با استنباط از قانون و رویه قضایی شرایط دریافت آن چنین است:
شرایط تعلق نحله
تعلق نحله مثل تعلق اجرت المثل مشروط به تقاضای مرد برای طلاق است و همچنین تقاضای مرد نباید ناشی از تخلف زن از وظایف همسری یا سوءاخلاق و رفتار وی باشد.
اگر به هر دلیل امکان تعیین اجرت المثل نباشد (مثل این که زن قصد تبرع و فعالیت رایگان داشته) نوبت به نحله می رسد و نسبت به تعیین نحله اقدام می شود. بنابراین نمی توان هم اجرت المثل گرفت و هم درخواست پرداخت نحله کرد.
زمان مطالبه نحله
مطالبه حق الزحمه و نحله «پس از طلاق» پیش بینی شده بود، ولی از آن جا که این قاعده، علاوه بر این که مبنای صحیح حقوقی نداشت، مشکلاتی برای زن ایجاد می کرد و قابل انتقاد می نمود، برای حل مشکل، نظر مجمع تشخیص مصلحت نظام دریافت شد و مجمع به موجب «قانون تفسیر تبصره های 3 و 6 قانون اصلاح مقررات مربوط به طلاق مصوب 1371»، مقرر کرد: منظور از کلمه پس از طلاق، در ابتدای تبصره 6 قانون اصلاح مقررات مربوط به طلاق مصورب سال 1371 مجمع تشخیص مصلحت نظام، پس از احراز عدم امکان سازش توسط دادگاه است. بنابراین زوجه می تواند قبل از وقوع طلاق حق الزحمه کارهایی را که شرعا به عهده آن ها نبوده و به دستور شوهر و با قصد دریافت حق الزحمه انجام داده با تعیین مبلغی به عنوان نحله را از دادگاه بخواهد.
نحوه اقامه دعوی نحله
زوجه می تواند جدای از دادخواست صدور گواهی عدم امکان سازش که مقدمه ای بر طلاق است، دادخواست نحله و اجرت المثل را مستقل تقدیم دادگاه کند. بنابراین نیازی نیست که پس از طلاق به این امر اقدام شود. قبل از طلاق هم مطالبه اجرت المثل و نحله امکان دارد، که در این زمینه استفساریه ای از سوی مجمع تشخیص مصلحت نظام به تاریخ 2/6/1373صادر شده است که این نظر را تایید می کند.
بنابراین اگر زوجه قبل از اجرای صیغه طلاق، اجرت المثل با نحله مطالبه کند، اجرای صیغه طلاق و ثبت آن در دفتر ،موکل به پرداخت حقوق زن خواهد بود. این قانون تفسیری (ماده واحده فوق) در جهت حمایت ازحقوق زن صادر شده است.
بار اثبات برعهده کیست؟
اثبات دستور مرد به انجام کارهای خارج از وظیفه شرعی بر عهده زن است. اما اصل بر این است که کارهای خارج از وظیفه شرع بدون قصد تبرع بوده است بنابراین زن لازم نیست ثابت کند که در انجام قصد دریافت اجرت داشته است. با وجود این، برخی حقوقدانان گفته اند: چون در خانواده های ایرانی زن رایگان کارهای خانه را انجام می دهد، ظاهر و اوضاع و احوال این است که زن به صورت رایگان این وظایف را انجام داده است و اثبات خلاف آن بر عهده زن است.
نحله نیز همان مالی است که اگر زن شرایط گرفتن اجرتالمثل دوران زندگی مشترک را نداشته باشد، به او بخشیده می‌شود. البته نحله زمانی به او تعلق میگیرد که او از وظایف همسری‌اش تخطی نکرده باشد. میزان نحله نیز مانند اجرتالمثل توسط دادگاه معین می‌گردد ولی نیازی به ارجاع موضوع به کارشناس نیست و دادگاه خود میزان نحله را با توجه به توانایی مالی زوج و همچنین زحماتی که زوجه در طول زندگی مشترک انجام داده است، تعیین می‌نماید. البته حقوق اجرتالمثل و نحله فقط در نکاح دائم برای زنان مشخص شده است و این شرایط در ازدواج موقت وجود ندارد.
مهريه عروس‌های قدیمی چه بود؟
طبق ماده‌ی 175پیش‌نویس قانون احوال شخصیه: «هرگاه زوجه، بعد از اینکه طلاق صورت گرفت یا همسرش فوت کرد، ادعایی مبنی بر سهیم بودن در اموال و دارایی‌های زوج را داشته باشد و همچنین عنوان کند که به دلیل کارهایی که در خانه‌ی زوج انجام داده است، خواهان حق‌الزحمه است، دادگاه ادعای زن را مطابق احکام فقهی مورد بررسی قرار می‌دهد». البته این حق‌الزحمه‌ای که در این ماده ذکر شده مبهم است و هیچ سود و زیانی برای زن ندارد. بنابراین بجاست که اجرتالمثل برای زنان به صورت مستقل و نه در ضمن طلاق یا وفات همسر به رسمیت شناخته شود.
ماده 58قانون حمایت خانواده
ماده 58قانون حمایت خانواده 1392موادی که به وسیله قانون جدید نسخ می شوند را مورد اشاره قرار داده است. در بند8این ماده از قانون اصلاح مقررات مربوط به طلاق مصوب 21/12/1371نام برده شده است اما بند (ب)تبصره 6آن استثنا شده است.
بند (ب)تبصره 6ماده واحده این قانون مقرر می کند،در غیر مورد بند (الف)با توجه به سنوات زندگی مشترک و نوع کارهایی که زوجه در خانه شوهر انجام داده و وسع مالی زوج،دادگاه مبلغی را از باب بخشش (نحله)برای زوجه تعیین می کند. بنابر این اگر چه در قانون جدید حمایت خانواده صحبتی از نحله نشده است اما با تاکید قانون بر اعتباربند (ب)تبصره 6نحله همچنان قابل مطالبه است.
عدم امکان مطالبه اجرت المثل
زمانی تقاضای نحله می شود که شرایط پرداخت اجرت المثل وجود نداشته باشد.
طلاق به تقاضای مرد باشد
اگر زوجه تقاضای طلاق بدهد ،نه می تواند تقاضای نحله کند ونه تقاضای اجرت المثل.علاوه بر این زمانی که مرد تقاضای طلاق کرده باشد اما دلیل این تقاضا تخلف زن از وظایف همسری یا سوء اخلاق و رفتار وی باشد واین موضوع ثابت شود باز هم برای زن امکان مطالبه اجرت المثل وجود نخواهد داشت.در مقابل به استناد ماده336قانون مدنی وتبصره آن می تواند اجرت المثل مطالبه کند
منظور از اجرتالمثل چیست؟
اجرتالمثل به معنای پرداختن اجرت کارهایی است که زن در خانه شوهر انجام داده است. درحالی‌که موظف به انجام آن کار‌ها نبود، براساس یک قاعده کلی عمل انسان محترم و مستحق اجرت است؛ بنابراین کسی که کاری را برای دیگری انجام می‌دهد، مستحق اجرت است، مگر اینکه قصد تبرع (مجانی بودن) داشته باشد. در این موارد شوهر موظف به پرداخت اجرتالمثل این کار‌ها است. این اجرت به حکم قانون و متناسب با کارهایی است که زن در خانه انجام داده است و پرداخت آن ارتباطی با دارایی شوهر ندارد و در هر صورت باید پرداخت شود.
یکی از روش‌هایی که قانون‌گذار برای حمایت از زنان در نظر گرفته است، پرداخت حقوق مالی به آن‌ها در طول زندگی مشترک است که به آن نحله یا اجرتالمثل می‌گویند.
توجه به این نکته ضروری است که در روابط خانوادگی این فرض وجود دارد که قرار نیست زن از شوهر خود بابت کارهایی که در خانه او انجام می‌دهد، دستمزدی دریافت کند؛ اما قانون‌گذار با طرح عنوان اجرتالمثل در مباحث قانونی قصد تفهیم این موضوع را دارد که زن موظف به انجام کارهای منزل نیست و در صوت انجام هرگونه اقدامی در منزل می‌تواند اجرتالمثل مربوط به آن را دریافت کند و به بیان دیگر در صورت مطالبه اجرتالمثل باید اجرت او را پرداخت کرد.
لازم به ذکر است که اثبات اینکه مرد دستور انجام کارهای خارج از وظیفه زن را به وی داده بر عهده زن است که کار بسیار سختی است. اما اصل بر این است که کارهای خارج از وظیفه بدون قصد تبرع بوده است بنابراین زن لازم نیست ثابت کند که در انجام کارهای مذکور قصد دریافت اجرت داشته است.
شرایط پرداخت اجرتالمثل
۱- طلاق به درخواست زوجه نباشد.
۲- طلاق به دلیل تخلف زن از وظایف زناشویی و سوء اخلاق او نباشد.
۳- انجام کارهای منزل شرعاً به عهده زوجه نبوده باشد.
۴- انجام کار‌ها به دستور زوج یا با درخواست او باشد و زن برای انجام کار‌ها قصد تبرع نداشته باشد؛ یعنی به خاطر رضای خدا کاری انجام نداده باشد.
دادگاه زمانی اجرتالمثل را مورد حکم قرار می‌دهد که توافق دیگری در خصوص امور مالی میان زن و شوهر نباشد؛ چراکه اگر توافقی باشد، باید طبق آن عمل شود. اجرتالمثل با شرط انتقال نصف دارایی قابل جمع نیست؛ زیرا شرط انتقال نصف دارایی توافقی بود و بر حکم قانون مبنی‌بر پرداخت اجرتالمثل مقدم است و در این مورد فقط به انتقال تا نصف دارایی حکم می‌شود.
مستندات قانونی مرتبط با نحله:
نشست قضائی استان خراسان شمالی/ شهر بجنورد ۱۳۸۸/۰۸/۰۱
تفاوت بین نحله و اجرتالمثل ایام زناشویی چیست و آیا قابل جمع با یکدیگر هستند؟
نظر هیئت عالی
“مطابق تبصره ۶ ماده واحده قانون اصلاح مقررات مربوط به طلاق مصوب ۱۳۷۱ و بند (الف) تبصره مزبور، اجرتالمثل به کارهای انجام یافته‌یی تعلق میگیرد که شرعاً به عهده زوجه نبوده بلکه به دستور زوج و با عدم قصد تبرع از ناحیه زوجه صورت گرفته است و برحسب بند (ب) تبصره مزبور «نحله» به عنوان بخشش تبیین گردیده است.
با این ترتیب تعیین اجرت المثل کارهای انجام یافته به وسیله زوجه در صورتی که تقاضای طلاق ناشی از تخلف زوجه از وظایف همسری یا سوءاخلاق و رفتاری وی نباشد، مباینتی با تعیین «نحله» ندارد.”
نشست قضائی استان گیلان/ شهر رشت ۱۳۹۷/۰۳/۲۲
با توجه به عدم نسخ بند ب تبصره ۶ قانون اصلاح مقررات مربوط به طلاق مصوب ۲۱/۱۲/۱۳۷۱ در مواردی که طلاق به درخواست زوج به لحاظ تخلف زن از وظایف همسر یا سوء اخلاق و رفتار زوجه باشد آیا به زوجه نحله تعلق می گیرد و زوجه مستحق مطالبه نحله می باشد؟
نظر هیئت عالی
با توجه به نسخ نشدن تبصره ی ماده ی ۶ و بند ب تبصره ی ۶ ماده واحده قانون اصلاح مقررات مربوط به طلاق مصوب ۱۳۷۱/۱۲/۲۱ با وجود ماده ی ۵۸ قانون حمایت خانواده مصوب سال ۱۳۹۱، در مواردی که طلاق به درخواست زوج به لحاظ تخلف زوجه از وظایف همسری یا سوءِ اخلاق و رفتاری وی باشد و استحقاق دریافت اجرت المثل ایام زوجیت را نداشته باشد، در این صورت به زوجه نحله تعلق نمی گیرد و نظریه ی مشورتی شماره ی ۱۷۲۳/۹۲/۷ – ۱۳۹۲/۹/۴ اداره کل حقوقی قوه قضائیه نیز مؤید این معنی است.”
نشست قضائی استان چهار محال و بختیاری/ شهر شهرکرد ۱۳۹۵/۱۰/۲۹
چنانچه در پرونده طلاق به درخواست زوج، زوجه جهت طرح ادعاهای مالی علیرغم ابلاغ حضور نیافته باشد و بعداً دادخواست اجرت المثل یا نحله مطرح نماید: دادخواست مذکور الزاماً می بایست در شعبه صادر کننده رای طلاق رسیدگی شود یا در هر شعبه ای از دادگاه خانواده می توان به دعوی مذکور رسیدگی کند.
نمونه دادخواست مطالبه نحله
ریاست محترم دادگاه خانواده؛
با سلام؛
اینجانب به موجب سند عقدنامه شماره ………… در تاریخ………… به عقد دائم آقای…………….. در آمده‌ام و از زمان شروع زندگی مشترک به تاریخ ……….. تا اکنون به دستور ایشان و بدون قصد تبرع، کلیه امور خانه داری اعم از آشپزی، نظافت و نگهداری و تربیت فرزندان که به لحاظ شرعی و قانونی وظیفه اینجانب نبوده است را انجام داده‌ام؛ اما تا کنون هیچ گونه مزدی بابت انجام این امور دریافت نکرده‌ام. با توجه به صدور گواهی عدم امکان سازش شماره …….. تاریخ …….. که به دلیل درخواستت طلاق همسرم صادر شده است، از دادگاه محترم تقاضا دارم که مستند به بند ب تبصره ۶ قانون اصلاح مقررات مربوط به طلاق مبلغ نحله اینجانب تعیین و حکم به پرداخت آن توسط خوانده به علاوه جمیع هزینه‌های دادرسی صادر گردد.
نمونه رای مطالبه نحله
پرونده کلاسه ………….. شعبه ………دادگاه خانواده مجتمع قضایی خانواده ………. تصمیم نهایی شماره ……………..
خواهان : خانم ………. فرزند …….. با وکالت وکیل دادگستری به نشانی…………..
خوانده : آقای ………. به نشانی ……………..
خواسته ها:
۱- مطالبه نحله ایام زوجیت
۲- مطالبه خسارت دادرسی
در خصوص دعوی خانم ……. فرزند …… با وکالت ………… به طرفیت آقای ……… به خواسته مطالبه نحله دوران ۲۲ ساله زندگی مشترک به انضمام هزینه دادرسی توجه به محتویات پرونده نظر به اینکه زوجه مدعی انجام امورات جاریه منزل و پرورش فرزند در طول سالیان زندگی مشترک با همسرش بوده و با عنایت به در اختیار نداشتن خدمتکار و اقرار خوانده به انجام امورات مربوط به نگهداری و پرورش فرزند مشترک توسط همسرش و نیز اقرار به تبرع از جانب مشار الیها استحقاق وی بر دریافت اجرت عرفی اعمال برای دادگاه محرز نمی باشد. لذا دادگاه دعوی مطروحه را وارد تشخیص داده مستندا به تبصره بند ب ماده ۶ اصلاحانت قانون طلاق خوانده به پرداخت مبلغ بیست میلیون و هشت صد هزار تومان به عنوان نحله دوران زندگی زناشویی به خواهان و و مبلغ ۱,۲۴۰,۰۰۰ ریال به عنوان هزینه دادرسی محکوم می نماید و رای صادره حضوری و ظرف مدت بیست روز از تاریخ ابلاغ قابل تجدیدنظر در محاکم تجدیدنظر استان تهران می باشد.
نظر هیئت عالی
“رسیدگی به دعوای مطالبه نحله و اجرتالمثل بعد از صدور حکم طلاق یا گواهی عدم امکان سازش در هر شعبه‌ای از دادگاه خانواده صلاحیت‌دار امکان‌پذیر است و الزامی به طرح آن در شعبه صادر‌کننده رأی طلاق نیست.
شما میتوانید برای مشاوره تلفنی نامحدود مشاوره گرفته و یا برای سپردن وکالت خود تماس بگیرید.
09120466204 وکیل سلمان احدی.
