هبه
هبه یکی از عقود رایگان در حقوق مدنی ایران است که به موجب آن، شخصی مالی را بهطور رایگان به دیگری تملیک میکند. این عقد در ماده ۷۹۵ قانون مدنی تعریف شده است: «هبه عقدی است که به موجب آن یک نفر مالی را مجاناً به کس دیگری تملیک میکند؛ تملیککننده را واهب، طرف دیگر را متهب، و مالی را که مورد هبه است عین موهوبه میگویند.»
ارکان عقد هبه:
1. واهب: شخصی که مال خود را به دیگری میبخشد.
2. متهب: شخصی که مال را دریافت میکند.
3. عین موهوبه: مالی که مورد هبه قرار میگیرد.
شرایط صحت هبه:
برای صحت عقد هبه، شرایط زیر باید رعایت شود:
اهلیت طرفین: واهب باید بالغ، عاقل و رشید باشد و با قصد و رضای کامل اقدام به هبه کند.
قابلیت مال: عین موهوبه باید مالیت داشته و قابل تملک باشد.
قبض: بر اساس ماده ۷۹۸ قانون مدنی، هبه واقع نمیشود مگر با قبض؛ بنابراین، تا زمانی که مال به قبض متهب داده نشود، هبه کامل نشده است.
انواع هبه:
1. هبه معوض: هبهای که در آن، واهب در مقابل هبه، عوضی از متهب دریافت میکند.
2. هبه غیرمعوض: هبهای که بدون دریافت هیچ عوضی انجام میشود.
رجوع از هبه:
واهب میتواند در شرایطی از هبه رجوع کند و مال را پس بگیرد؛ اما در موارد زیر حق رجوع ندارد:
1. اگر متهب پدر، مادر یا فرزند واهب باشد.
2. اگر هبه معوض بوده و عوض هم داده شده باشد.
3. اگر عین موهوبه از ملکیت متهب خارج شده یا متعلق حق غیر واقع شود؛ مثلاً اگر مال به رهن داده شود.
4. اگر در عین موهوبه تغییری حاصل شود.
این موارد در ماده ۸۰۴ قانون مدنی تصریح شدهاند.
—————–
⇐همچنین میتوانید بخوانید نمونه رای قضایی را:
عنوان: رجوع از هبه
رجوع از هبه فرع بر ثبوت عقد هبه است و از آنجایی که هبه ، از عقود بوده و تابع قصد و اراده ی طرفین می باشد و از امور ترافعی نیست تا قابلیت طرح و رسیدگی در محاکم قضایی را داشته باشد؛ این دعوا قابلیت پذیرش ندارد.ادامه مطلب….
—————–
تفاوت هبه با سایر عقود:
هبه با عقودی مانند بیع و صلح تفاوت دارد؛ در بیع، عوض (ثمن) وجود دارد، اما در هبه، تملیک بهطور رایگان است. همچنین، هبه با صلح متفاوت است؛ زیرا صلح میتواند معوض یا غیرمعوض باشد، در حالی که هبه بهطور ذاتی بلاعوض است.
هبه پدر به فرزند
هبه از پدر به فرزند از جمله رایجترین مصادیق هبه است. بر اساس قانون مدنی:
1. رجوع از هبه:
طبق ماده ۸۰۴ قانون مدنی، اگر واهب (پدر) مالی را به فرزند خود هبه کند، حق رجوع از هبه را ندارد.
به عبارت دیگر، پدر نمیتواند بعد از هبه به فرزند، مال را پس بگیرد مگر در شرایطی که هبهنامه مشروط باشد یا قانون اجازه دهد.
2. قبض عین موهوبه:
بر اساس ماده ۷۹۸، هبه بدون قبض مال توسط متهب (فرزند) کامل نمیشود. بنابراین، فرزند باید مال هبهشده را در اختیار بگیرد تا عقد کامل گردد.
3. هبه به فرزند صغیر یا محجور:
اگر فرزند صغیر یا محجور باشد، قبض عین موهوبه توسط ولی یا قیم او انجام میشود.
هبه به همسر
هبه به همسر نیز موضوعی رایج در روابط خانوادگی است و احکام خاصی دارد:
1. هبه بلاعوض به همسر:
اگر شوهر یا زن مالی را بهطور بلاعوض به همسر خود هبه کند، این هبه کاملاً نافذ است و معمولاً رجوع از آن امکانپذیر نیست.
2. هبه مشروط به همسر:
اگر در هنگام هبه، شرطی قرار داده شود (مثل حفظ احترام متقابل یا زندگی مشترک)، در صورت نقض شرط، واهب میتواند از هبه رجوع کند.
3. حق رجوع:
طبق ماده ۸۰۴ قانون مدنی، اگر عین موهوبه به همسر از ملکیت او خارج نشده یا متعلق حق غیر نشده باشد، واهب میتواند از هبه رجوع کند. اما در هبههای معوض (مثل دریافت جهیزیه یا عوض مالی دیگر)، رجوع ممکن نیست.
هبهنامه رسمی و نکات آن
1. تنظیم سند رسمی:
برای اطمینان بیشتر و جلوگیری از دعاوی احتمالی، توصیه میشود هبهنامه در دفاتر اسناد رسمی تنظیم شود.
2. هبه غیرقابل رجوع:
در صورتی که واهب صریحاً در سند رسمی اعلام کند هبه غیرقابل رجوع است، حتی در شرایط قانونی نیز حق رجوع از هبه نخواهد داشت.
3. اثبات هبه:
اگر هبهنامه به صورت رسمی ثبت نشده باشد، اثبات هبه در محاکم نیازمند ارائه شواهدی مانند شهادت شهود یا اسناد دیگر است.
نتیجهگیری:
هبه بهعنوان یکی از عقود مهم در حقوق مدنی ایران، دارای شرایط و احکام خاصی است که آگاهی از آنها برای انجام صحیح این عقد ضروری است. همچنین، در صورت نیاز به مشاوره حقوقی در این زمینه، میتوان به وکلای مجرب مانند سلمان احدی مراجعه کرد
گروه حقوقی سلمان احدی:
سلمان احدی، وکیل پایه یک دادگستری در تهران، با شماره پروانه ۵۲۶۰۹، در زمینههای مختلف حقوقی از جمله حقوق خانواده، حقوق کیفری و حقوق ملکی فعالیت میکند. دفتر ایشان در شهرک غرب، چهارراه درختی، خیابان کوثر، پلاک ۷، طبقه ۶، واحد ۲۳ واقع شده و شماره تماس 09120466204 برای ارتباط با ایشان در دسترس است.