مطالبه وجه چک

بررسی حقوقی و کیفری

“مطالبه وجه چک یکی از موضوعات رایج حقوقی است که شامل روش‌های حقوقی و کیفری، دادخواست‌های مرتبط، و اصلاحات جدید قانون صدور چک می‌شود. در این مقاله با نمونه اظهارنامه، دادخواست چک صیادی و نحوه اقدام قانونی آشنا شوید.”

—

۱. تعریف چک و انواع آن

چک سندی است که به موجب آن، صاحب حساب (صادرکننده) به بانک دستور می‌دهد مبلغ مشخصی را در تاریخ معین به گیرنده یا حامل چک پرداخت کند. از نظر حقوقی، چک در زمره اسناد تجاری محسوب می‌شود و قوانین مربوط به اسناد تجاری بر آن حاکم است.

انواع چک:

1. چک عادی:

توسط صاحب حساب جاری صادر می‌شود و پرداخت آن وابسته به موجودی حساب است.

2. چک تضمین‌شده:

پرداخت آن توسط بانک تضمین می‌شود و نیازی به بررسی موجودی حساب نیست.

3. چک بین‌بانکی:

توسط بانک صادر شده و فقط قابل واریز به حساب است.

4. چک الکترونیکی:

نسخه دیجیتال چک است که در سامانه‌های بانکی استفاده می‌شود.

5. چک مسافرتی:

توسط بانک صادر و در تمامی شعب قابل وصول است.

 

—

۲. جنبه‌های حقوقی مطالبه وجه چک

مطالبه وجه چک از منظر حقوقی به معنای پیگیری قانونی برای دریافت مبلغ مندرج در چک است. این موضوع در قانون تجارت و قانون صدور چک مورد توجه قرار گرفته است.

۲.۱. روش‌های حقوقی مطالبه وجه چک:

مطالبه وجه چک از سه طریق حقوقی قابل پیگیری است:

1. مطالبه از طریق اجرای ثبت:

چک در زمره اسناد لازم‌الاجرا محسوب می‌شود و دارنده چک می‌تواند با مراجعه به اداره اجرای ثبت، وجه چک را مطالبه کند.
مزایا: سرعت بالا و هزینه کمتر.
معایب: فقط علیه صادرکننده قابل اجراست.

2. طرح دعوای حقوقی در دادگاه:

دارنده چک می‌تواند با طرح دادخواست در دادگاه حقوقی، وجه چک را مطالبه کند.
مدارک لازم: اصل چک، گواهی عدم پرداخت و مدارک شناسایی.

ویژگی‌ها:

امکان درخواست خسارت تأخیر تأدیه.

قابل پیگیری علیه ظهرنویسان.

3. دعوای تجاری:

در مواردی که چک به عنوان سند تجاری مورد استفاده قرار گرفته، دارنده می‌تواند با استناد به قانون تجارت، حقوق خود را مطالبه کند.

—

۲.۲. گواهی عدم پرداخت

یکی از اصلی‌ترین مدارک برای مطالبه وجه چک، گواهی عدم پرداخت است. این گواهی که توسط بانک صادر می‌شود، نشان‌دهنده عدم توانایی یا امتناع بانک از پرداخت مبلغ چک است. دلایل صدور گواهی عدم پرداخت شامل موارد زیر است:

1. کافی نبودن موجودی حساب.

2. مسدود بودن حساب صادرکننده.

3. تطابق نداشتن امضا یا ایرادات دیگر در چک.

—

۲.۳. شرایط و مهلت قانونی برای مطالبه چک

برای بهره‌مندی از مزایای قانونی چک، دارنده باید در مهلت‌های تعیین‌شده اقدام کند:

1. مهلت ۱۵ روزه برای چک‌های صادره در یک شهر: برای مطالبه وجه به بانک مراجعه شود.

2. مهلت ۴۵ روزه برای چک‌های بین شهری: باید به بانک مراجعه شود.

3. مهلت ۶ ماهه برای طرح دعوی: اگر در مهلت تعیین‌شده اقدام نشود، دارنده چک فقط از طریق دعوای مدنی می‌تواند وجه چک را مطالبه کند.

 

—

۳. جنبه‌های کیفری مطالبه وجه چک

بر اساس قانون صدور چک، در صورتی که چک به علل مشخصی پرداخت نشود، دارنده می‌تواند با طرح شکایت کیفری، علیه صادرکننده اقدام کند. جنبه کیفری چک به دلیل اهمیت آن در تنظیم روابط اقتصادی و جلوگیری از سوءاستفاده‌ها، از اهمیت بالایی برخوردار است.

۳.۱. موارد قابل پیگیری کیفری:

شکایت کیفری زمانی ممکن است که چک به دلایل زیر پرداخت نشود:

1. کافی نبودن موجودی.

2. صادر کردن چک از حساب مسدود.

3. صدور چک به صورت بدون تاریخ یا وعده‌دار (در برخی موارد).

4. دستور عدم پرداخت چک بدون دلیل قانونی.

—

۳.۲. شرایط طرح شکایت کیفری:

برای طرح شکایت کیفری، دارنده چک باید شرایط زیر را رعایت کند:

1. چک باید به رؤیت باشد (مدت‌دار یا وعده‌دار نباشد).

2. مراجعه به بانک و دریافت گواهی عدم پرداخت ضروری است.

3. شکایت باید ظرف ۶ ماه از تاریخ صدور گواهی عدم پرداخت مطرح شود.

—

۳.۳. مجازات‌های کیفری

بر اساس ماده ۷ قانون صدور چک، مجازات‌هایی برای صادرکننده چک بلامحل در نظر گرفته شده است:

1. حبس:

بسته به مبلغ چک، ممکن است مجازات حبس تعیین شود.

2. ممنوعیت از داشتن حساب بانکی:

بانک مرکزی می‌تواند حساب‌های صادرکننده را مسدود کند.

3. پرداخت جریمه نقدی:

علاوه بر پرداخت وجه چک، جریمه نقدی نیز ممکن است اعمال شود.

—

۴. مسئولیت ظهرنویس در مطالبه وجه چک

ظهرنویسان (امضاکنندگان پشت چک) نیز در قبال پرداخت وجه چک مسئولیت دارند. دارنده چک می‌تواند علیه ظهرنویسان نیز اقدام کند، به شرط آنکه در مهلت‌های قانونی اقدامات لازم انجام شده باشد. ظهرنویس‌ها به عنوان ضامنین پرداخت شناخته می‌شوند.

—

۵. خسارت تأخیر تأدیه

بر اساس ماده ۵۲۲ قانون آیین دادرسی مدنی، در صورتی که وجه چک در موعد مقرر پرداخت نشود، دارنده می‌تواند علاوه بر اصل مبلغ، خسارت تأخیر تأدیه را نیز مطالبه کند. این خسارت بر اساس نرخ تورم محاسبه می‌شود و بانک مرکزی نرخ آن را تعیین می‌کند.

—

۶. تفاوت دعاوی حقوقی و کیفری چک

1. هدف:

دعاوی حقوقی: دریافت مبلغ چک.

دعاوی کیفری: مجازات صادرکننده.

 

2. طرفین دعوی:

دعاوی حقوقی: دارنده چک علیه صادرکننده و ظهرنویسان.

دعاوی کیفری: فقط علیه صادرکننده.

 

3. مهلت اقدام:

دعاوی حقوقی: محدودیت زمانی خاصی ندارد (جز در برخی موارد).

دعاوی کیفری: باید ظرف ۶ ماه از تاریخ صدور گواهی عدم پرداخت اقدام شود.

 

—

۷. نکات کلیدی برای دارنده چک

1. بررسی دقیق صحت اطلاعات چک قبل از پذیرش.

2. نگهداری اصل چک و مدارک مربوط به آن.

3. اقدام سریع برای دریافت گواهی عدم پرداخت در صورت برگشت چک.

4. استفاده از مشاوره حقوقی برای انتخاب بهترین مسیر پیگیری.

 

—

۸. اصلاحات اخیر قانون صدور چک

بر اساس آخرین اصلاحات قانون صدور چک:

1. صدور چک الکترونیکی تسهیل شده است.

2. امکان استعلام وضعیت صادرکننده چک پیش از پذیرش آن فراهم شده است.

3. ضمانت اجرایی قوی‌تری برای چک‌های برگشتی در نظر گرفته شده است، از جمله محدودیت‌های بانکی و قضایی.
—

۹. دادگاه صالح برای مطالبه وجه چک

دادگاه صالح برای مطالبه وجه چک، با توجه به ماهیت دعوی و طرفین آن، تعیین می‌شود:

1. دعاوی حقوقی:

اگر مبلغ چک تا ۲۰ میلیون تومان باشد: شورای حل اختلاف محل وقوع بانک.

اگر مبلغ بیش از ۲۰ میلیون تومان باشد: دادگاه حقوقی محل بانک یا اقامتگاه صادرکننده.

2. دعاوی کیفری:

دادسرای محل بانک محال‌علیه (محلی که چک برگشت خورده) صالح به رسیدگی است.

 

—

۱۰. نحوه مطالبه وجه چک طبق قانون جدید

آخرین اصلاحات قانون صدور چک تغییرات مهمی را در روند مطالبه وجه چک ایجاد کرده است:

1. ثبت الکترونیکی چک:

چک باید در سامانه صیاد ثبت شود. بدون ثبت، امکان طرح دعوی وجود ندارد.

2. استعلام وضعیت چک:

گیرنده می‌تواند قبل از پذیرش چک، وضعیت اعتباری صادرکننده را از طریق سامانه صیاد بررسی کند.

3. محدودیت‌های جدید:

برای صادرکننده چک برگشتی، محدودیت‌هایی مانند مسدود شدن حساب‌ها، ممنوعیت افتتاح حساب جدید و ممنوعیت ارائه تسهیلات بانکی در نظر گرفته شده است.

4. پرداخت مستقیم از حساب صادرکننده:

طبق قانون جدید، بانک موظف است در صورت موجود نبودن کل مبلغ چک، موجودی حساب صادرکننده را به گیرنده پرداخت کند و مابقی مبلغ را در گواهی عدم پرداخت قید نماید.

—

۱۱. نمونه اظهارنامه مطالبه وجه چک

مشخصات فرستنده:
نام و نام خانوادگی: [نام کامل]
شماره ملی: [شماره ملی]
آدرس: [آدرس کامل]

مشخصات گیرنده:
نام و نام خانوادگی: [نام کامل]
آدرس: [آدرس کامل]

موضوع: مطالبه وجه چک شماره [شماره چک]

با سلام؛
اینجانب به موجب چک شماره [شماره چک] به تاریخ [تاریخ چک] به مبلغ [مبلغ چک] که توسط جنابعالی صادر شده و به بانک [نام بانک و شعبه] ارائه گردیده، به علت عدم موجودی کافی موفق به وصول وجه چک نشدم.

بدین‌وسیله از شما درخواست می‌نمایم که ظرف مهلت قانونی، مبلغ مذکور را پرداخت نمایید. در غیر این صورت، از طریق مراجع قضایی اقدام خواهد شد.

با احترام،
[نام و امضا]

—

۱۲. نمونه دادخواست مطالبه وجه چک صیادی

ریاست محترم دادگاه عمومی حقوقی شهرستان [نام شهرستان]

موضوع: دادخواست مطالبه وجه چک صیادی

احتراماً، به استحضار می‌رساند:
اینجانب [نام خواهان] فرزند [نام پدر] با شماره ملی [شماره ملی] و آدرس [آدرس کامل] دارنده چک صیادی شماره [شماره چک] به مبلغ [مبلغ چک] به تاریخ [تاریخ چک] می‌باشم.

با توجه به مراجعه به بانک [نام بانک و شعبه] و صدور گواهی عدم پرداخت به دلیل [علت عدم پرداخت]، درخواست رسیدگی به مطالبه وجه چک مذکور را دارم.
ضمناً خسارت تأخیر تأدیه و هزینه دادرسی نیز مورد تقاضاست.

دلایل و مستندات:
1. اصل چک شماره [شماره چک].
2. گواهی عدم پرداخت بانک.
3. کپی مدارک شناسایی.

با تشکر و احترام،
[نام و امضا]

—

همچنین میتوانید بخوانید:

استعلام سابقه طرح دعوای مرتبط با چک

 

نمونه دادخواست مطالبه وجه چک در دادگاه حقوقی

خواهان : ……….

خوانده : ………..

 

وکیل : سلمان احدی ،آدرس: تهران ،شهرک غرب ،چهار راه درختی

تعیین خواسته و بهای آن :

۱- صدور حکم مبنی بر محکومیت خوانده به پرداخت وجه یک فقره چک به شماره ۴۳۵۱۰۹ مورخ ۸۷/۳/۱۸ به مبلغ یکصد و پنجاه میلیون ریال به عهده بانک تجارت

۲- پرداخت خسارات دادرسی اعم از هزینه دادرسی، خسارت تاخیر تادیه و حق الوکاله

۳- بدواً صدور قرار تامین خواسته وجه چک از اموال خوانده

دلایل و منضمات دادخواست:

۱- تصویر مصدق چک و گواهی عدم پرداخت

۲- اصل وکالت نامه

ریاست محترم دادگاه های عمومی تهران

با سلام و تقدیم احترام

به استحضار می رساند خوانده محترم آقای ……… در تاریخ ۸۷/۳/۱۸ اقدام به صدور یک فقره چک به شرح ستون خواسته در وجه موکل نموده اند که در تاریخ یادشده با مراجعه ایشان به بانک محال الیه منتهی به صدور گواهی عدم پرداخت گردیده. با عنایت به مراتب فوق مستدعی است دستور فرمایید ضمن صدور قرار تامین خواسته،وجه چک و کلیه خسارات دادرسی به موکل پرداخت شود.

 

نمونه رای دادگاه حقوقی در خصوص مطالبه وجه چک

به تاریخ:22/04/1388                       کلاسه پرونده: ……………                          شماره دادنامه: ……………………

 

مرجع رسیدگی: شعبه پنجم دادگاه عمومی (حقوقی) تهران

 

خواهان: ………..  با وکالت  سلمان احدی آدرس ،تهران شهرک غرب ،چهار را ه درختی

 

خوانده: آقای …… به نشانی …………….

 

خواسته: مطالبه وجه

گردشکار – خواهان دادخواستی به خواسته فوق به طرفیت خوانده بالا تقدیم داشته که پس از ارجاع به این شعبه و ثبت به کلاسه فوق و جری تشریفات قانونی فوق العاده / مقرر دادگاه به تصدی امضاءکننده زیر تشکیل است و با توجه به محتویات پرونده ختم رسیدگی را اعلام و به شرح زیر مبادرت به صدور رای می نماید.

 

رای دادگاه: در خصوص دعوی ……..  با وکالت آقای سلمان احدی به طرفیت آقای ……… فرزند ……… به خواسته مطالبه مبلغ 150,000,000 ریال موضوع یک فقره چک مستند دعوی به شماره 435109 – 1387/3/188 عهده حساب جاری ……………. بانک تجارت شعبه منوچهری تهران با احتساب خسارات دادرسی به شرح متن دادخواست تسلیمی، با التفات به اینکه وجود مستندات دعوی در ید خواهان ظهور در اشتغال ذمه خوانده به میزان وجه مرقوم دارد و با عنایت به اینکه دعوی مطروح و مستندات آن مصون از تعرض خوانده باقیمانده است، با استصحاب بقاء دین بر ذمه خوانده دعوی خواهان را مقرون به واقع تشخیص و با استناد مواد 198،502،515،519 قانون آیین دادرسی دادگاه های عمومی و انقلاب در امور مدنی و مواد 310 و 313 قانون تجارت حکم به محکومیت خوانده به پرداخت مبلغ یکصد و پنجاه میلیون ریال بابت اصل خواسته و مبلغ هفت میلیون و هفتصد و پنجاه و دوهزار ریال بابت هزینه دادرسی و حق الوکاله وکیل به لحاظ خسارت ناشی از طرح دعوی در حق خواهان صادر و اعلام میدارد و همچنین خوانده را به پرداخت خسارت تاخیر تادیه براساس تغییر شاخص اعلامی از سوی بانک مرکزی راجع به اصل خواسته از زمان اخذ گواهینامه عدم پرداخت وجه چک مرقوم مورخ ۱۳۸۸/۱۲/۴ لغایت ایصال محکوم به در حق خواهان صادر می نماید. رای صادره غیابی و ظرف بیست روز از ابلاغ قابل واخواهی نزد این دادگاه می باشد.

رئیس شعبه پنجم دادگاه عمومی (حقوقی) تهران

 

علاقه مندان به اطلاعات بیشتر در موردچک می توانند مقاله چک چیست ما را نیز مطالعه کنند.

 

معرفی وکیل برای پیگیری دعاوی چک

در صورتی که به دنبال پیگیری حقوقی یا کیفری پرونده‌های مرتبط با چک هستید، وکیل سلمان احدی، یکی از متخصصان برجسته در حوزه دعاوی بانکی و اسناد تجاری، می‌تواند انتخاب مناسبی باشد. ایشان با تجربه فراوان در زمینه حل و فصل اختلافات مرتبط با چک‌های صیادی و ارائه مشاوره حرفه‌ای، می‌تواند فرآیند دریافت حقوق قانونی شما را تسریع کند. برای مشاوره یا سپردن پرونده می‌توانید با دفتر ایشان تماس حاصل کنید.