استرداد جهیزیه

استرداد جهیزیه یکی از مسائل حقوقی مهم در روابط زناشویی است که در بسیاری از موارد باعث بروز اختلافات بین زوجین می‌شود. در این مقاله به بررسی کامل موضوع استرداد جهیزیه، شرایط قانونی آن، مراجع قضائی مربوطه و مراحل قانونی این فرایند خواهیم پرداخت.

۱. جهیزیه چیست؟

واژه “جهیزیه” به مجموعه اشیاء، اثاثیه و لوازم ضروری و غیرضروری اطلاق می‌شود که به طور معمول توسط خانواده دختر برای آغاز زندگی مشترک به خانه داماد انتقال می‌یابد. این لوازم ممکن است شامل لوازم خانگی، فرش، مبلمان، ظروف و حتی طلا و جواهرات باشد. جهیزیه به‌عنوان یکی از نشانه‌های سنت‌های فرهنگی و اجتماعی در بسیاری از کشورهای جهان به خصوص در ایران اهمیت ویژه‌ای دارد.

۲. مالکیت جهیزیه

از نظر حقوقی، جهیزیه در هنگام ازدواج به‌عنوان هدیه‌ای از طرف خانواده زن به زوجین داده می‌شود. بنابراین، در ابتدا مالکیت آن به زن تعلق دارد. اما در بسیاری از موارد، این لوازم به‌طور غیررسمی یا با توافق طرفین در خانه داماد مستقر می‌شود.

در نتیجه، زن مالک قانونی این اشیاء باقی می‌ماند و در صورت طلاق یا جدایی، حق استرداد جهیزیه از خانه شوهر را دارد. در اینجا سوال اصلی این است که چه شرایطی برای استرداد جهیزیه وجود دارد و مراحل قانونی آن چگونه است.

۳. شرایط استرداد جهیزیه

استرداد جهیزیه از خانه شوهر تنها در شرایط خاصی ممکن است. این شرایط به شرح زیر هستند:

الف. طلاق یا جدایی

در صورتی که زوجین تصمیم به طلاق یا جدایی بگیرند، زن می‌تواند برای استرداد جهیزیه اقدام کند. در این حالت، چون جهیزیه متعلق به زن است، او می‌تواند درخواست بازگرداندن آن را داشته باشد.

ب. عدم توافق طرفین

گاهی اوقات ممکن است زوجین در مورد جهیزیه به توافق نرسند یا شوهر از بازگرداندن آن امتناع کند. در چنین مواردی زن می‌تواند از طریق مراجع قضائی پیگیری کند.

ج. اثبات مالکیت

زن باید بتواند اثبات کند که جهیزیه به‌طور قانونی به او تعلق دارد. این کار می‌تواند با ارائه فاکتور خرید، شاهد یا گواهی‌نامه‌های معتبر صورت گیرد. در صورتی که نتواند اثبات کند، ممکن است برای استرداد جهیزیه دچار مشکل شود.

 

۴. مراجع قضائی مرتبط با استرداد جهیزیه

در صورت اختلاف بین زوجین در خصوص استرداد جهیزیه، زن می‌تواند به دادگاه مراجعه کند. مراحل قانونی به شرح زیر است:

مراجعه به دادگاه خانواده

برای پیگیری موضوع استرداد جهیزیه، نخستین گام مراجعه به دادگاه خانواده است. زن می‌تواند با تنظیم دادخواست استرداد جهیزیه از شوهر خود درخواست کند تا دادگاه حکم بازگرداندن جهیزیه را صادر کند.

مراحل قانونی استرداد جهیزیه

الف. تنظیم دادخواست

در دادخواست استرداد جهیزیه، زن باید موارد زیر را ذکر کند:

1. معرفی جهیزیه مورد نظر

2. اثبات مالکیت زن نسبت به جهیزیه

3. درخواست استرداد آن

4. موارد اضافی مانند خسارت و اجرت‌المثل

ب. بررسی ادله و مستندات

در دادگاه خانواده، هر دو طرف باید مستندات خود را ارائه دهند. در صورتی که زن ادعا کند که جهیزیه به او تعلق دارد، باید فاکتور خرید یا هر نوع مدرک دیگری که مالکیت او را اثبات کند، ارائه دهد. همچنین اگر جهیزیه توسط خانواده داماد خریداری شده باشد، ممکن است نیاز به اثبات هدیه بودن آن وجود داشته باشد.

ج. حکم دادگاه

در صورت اثبات مالکیت زن و بر اساس مستندات موجود، دادگاه حکم به استرداد جهیزیه صادر خواهد کرد. همچنین، در صورتی که شوهر از بازگرداندن جهیزیه امتناع کند، دادگاه می‌تواند حکم به اجبار وی برای تحویل آن صادر کند.

۵. راه‌های جلوگیری از مشکلات در خصوص جهیزیه

برای جلوگیری از بروز مشکلات و اختلافات در آینده، زوجین می‌توانند پیش از ازدواج برخی مسائل مربوط به جهیزیه را مشخص کنند. این مسائل شامل موارد زیر می‌شود:

الف. قرارداد جهیزیه

زوجین می‌توانند یک قرارداد رسمی تنظیم کنند که در آن شرایط مربوط به جهیزیه و مالکیت آن به‌طور واضح و مشخص قید شود. این قرارداد می‌تواند به‌عنوان مستندات قانونی در صورت بروز اختلافات به کار آید.

ب. ثبت جهیزیه

در برخی موارد، زوجین می‌توانند جهیزیه را در دفترخانه یا مراجع قضائی ثبت کنند تا از بروز هرگونه اختلاف در آینده جلوگیری کنند. این کار به‌ویژه در صورتی که ارزش جهیزیه بالا باشد، می‌تواند به‌عنوان سند رسمی مورد استفاده قرار گیرد.

ج. توافقات صلح و سازش

در صورتی که بین زوجین مشکلی در خصوص جهیزیه پیش آید، بهترین روش حل آن، توافق و صلح است. به‌ویژه در طلاق‌های توافقی، بسیاری از مسائل از جمله جهیزیه می‌تواند با توافق طرفین حل شود.

 

۶. اجرت‌المثل و خسارت ناشی از عدم بازگشت جهیزیه

گاهی اوقات شوهر ممکن است از بازگرداندن جهیزیه امتناع کند یا از تحویل آن به زن خودداری نماید. در چنین شرایطی، زن می‌تواند از دادگاه درخواست اجرت‌المثل (هزینه استفاده از جهیزیه) و خسارت ناشی از تأخیر در استرداد آن را بنماید.

اجرت‌المثل به‌عنوان معادل اجاره بها برای استفاده از اموال مشترک تعریف می‌شود و به زن این امکان را می‌دهد که علاوه بر بازگرداندن جهیزیه، خسارت ناشی از عدم تحویل آن را نیز دریافت کند.

 

۷. استرداد جهیزیه در صورت فوت یکی از طرفین

در صورتی که یکی از طرفین فوت کند، ممکن است استرداد جهیزیه با پیچیدگی‌های قانونی بیشتری مواجه شود. در این حالت، وراث شوهر یا وراث زن باید مسأله را حل کنند. اگر زن بخواهد جهیزیه را از خانه شوهر خود پس بگیرد، باید از طریق وراث شوهر اقدام کند.

 

۸. نکات مهم در خصوص استرداد جهیزیه

1. مدارک معتبر:

زن باید مدرک معتبر دال بر مالکیت جهیزیه ارائه دهد. این مدارک می‌تواند شامل فاکتور خرید، شهادت شهود یا قراردادهای رسمی باشد.

2. توافق اولیه:

در صورت وجود توافقات اولیه بین زوجین، ممکن است مسائل مربوط به جهیزیه قبل از بروز مشکل حل شود.

3. اجبار قانونی:

در صورتی که شوهر از بازگرداندن جهیزیه خودداری کند، زن می‌تواند از طریق مراجع قضائی حکم اجبار به تحویل جهیزیه را دریافت کند.

4. مراعات حقوق طرفین:

در تمامی مراحل، باید حقوق طرفین رعایت شود و در صورت امکان، توافقات دوستانه و صلح‌آمیز در نظر گرفته شود.

 

9.استرداد جهیزیه چقدر طول می‌کشد؟

مدت زمان لازم برای استرداد جهیزیه بستگی به پیچیدگی پرونده و سرعت رسیدگی دادگاه دارد. در صورت وجود اختلافات شدید یا نبود مدارک مستند، ممکن است فرایند طولانی‌تر شود. معمولاً فرایند رسیدگی به پرونده استرداد جهیزیه در دادگاه‌های خانواده از چند ماه تا یک سال به طول می‌انجامد. برخی از مراحل که در این روند تأثیرگذار هستند عبارتند از:

ارسال دادخواست و ارجاع پرونده به دادگاه.

بررسی مستندات و مدارک توسط قاضی.

احضار طرفین و حضور در جلسات دادگاه.

صدور حکم و در صورت لزوم اجبار به تحویل جهیزیه.

البته در صورتی که طرفین توافق کنند یا اگر دادگاه به‌طور موقت حکم به بازگرداندن جهیزیه بدهد، این فرایند ممکن است سریع‌تر انجام شود.

10. حکم ورود به منزل برای استرداد جهیزیه

یکی از مسائل مهم در پرونده‌های استرداد جهیزیه، موضوع ورود به منزل شوهر برای برداشتن جهیزیه است. در صورتی که شوهر از بازگرداندن جهیزیه امتناع کند، زن می‌تواند از دادگاه درخواست حکم ورود به منزل را داشته باشد. این حکم به زن اجازه می‌دهد که به همراه مأمورین اجرای احکام وارد خانه شوهر شده و جهیزیه را از آنجا خارج کند.

مراحل درخواست حکم ورود به منزل

به شرح زیر است:

1. تقدیم دادخواست به دادگاه خانواده مبنی بر درخواست ورود به منزل.

2. ثبت حکم از سوی قاضی برای ورود به منزل.

3. اجرا توسط مأمورین قضائی و نظارت بر فرآیند برداشتن جهیزیه.

در این مرحله، زن باید لیستی از جهیزیه‌ای که قصد استرداد آن را دارد، ارائه دهد و پس از صدور حکم دادگاه، مأموران اجرای احکام می‌توانند ورود به منزل را برای برداشتن جهیزیه انجام دهند.

 

11. نمونه دادخواست استرداد جهیزیه

در صورتی که بخواهید دادخواستی برای استرداد جهیزیه تنظیم کنید، می‌توانید از فرم‌های آماده دادخواست استرداد جهیزیه استفاده کنید که به‌طور معمول در دادگاه‌های خانواده موجود است. یک نمونه از دادخواست استرداد جهیزیه به شرح زیر است:

به نام خدا

دادگاه محترم خانواده

احتراماً به استحضار می‌رساند:
اینجانب (نام و نام خانوادگی، شماره شناسنامه، آدرس دقیق) همسر آقای (نام و نام خانوادگی) به شماره شناسنامه و آدرس، از تاریخ (تاریخ ازدواج) به عقد ایشان درآمده و در طی مدت زندگی مشترک لوازم و جهیزیه‌ای را به منزلم آورده‌ام. متاسفانه پس از گذشت مدتی، به دلیل مشکلات خانوادگی و یا تصمیم به طلاق، آقای (نام همسر) از بازگرداندن این لوازم به بنده امتناع ورزیده‌اند.

لذا با توجه به ماده‌های (مراجع به مواد قانونی مربوطه) تقاضای استرداد جهیزیه که به شرح ذیل است، به حضور تقدیم می‌گردد:

1. (شرح لوازم و جهیزیه به تفکیک)
2. (مدارک مربوطه مانند فاکتور، لیست، شاهدین و …)

درخواست دارم دستور فرمائید که لوازم فوق از منزل ایشان تحویل بنده گردد.

با تشکر
(نام و امضا)

۴. سیاهه جهیزیه و استرداد جهیزیه بدون سیاهه

یکی از مسائلی که می‌تواند در فرآیند استرداد جهیزیه پیچیدگی ایجاد کند، عدم وجود سیاهه جهیزیه است. سیاهه جهیزیه به لیستی از تمام اقلام و لوازم موجود در جهیزیه گفته می‌شود که معمولاً با امضای شاهدین یا طرفین تنظیم می‌شود. اگر زن در هنگام تحویل جهیزیه، سیاهه‌ای از لوازم را تنظیم نکرده باشد، اثبات مالکیت و ارزش جهیزیه دشوار می‌شود.

اما در صورتی که سیاهه جهیزیه وجود نداشته باشد، زن می‌تواند از سایر مستندات مانند فاکتور خرید، شهادت شهود یا تصاویر برای اثبات مالکیت استفاده کند. دادگاه معمولاً در این موارد به شهادت شهود و مدارک دیگر توجه خواهد کرد.

 

12. استرداد جهیزیه قبل از طلاق

در برخی موارد، زن می‌تواند درخواست استرداد جهیزیه را حتی قبل از طلاق مطرح کند. در این حالت، اگر شوهر از بازگرداندن جهیزیه امتناع کند، زن می‌تواند با مراجعه به دادگاه خانواده، درخواست حکم برای استرداد جهیزیه را مطرح نماید. در صورتی که زن و شوهر در شرایطی قرار گیرند که نتوانند توافق کنند و زن مجبور به جدا شدن از شوهر خود باشد، دادگاه می‌تواند در حکم خود برای استرداد جهیزیه بدون نیاز به صدور حکم طلاق تصمیم بگیرد.

 

13. نمونه اظهارنامه استرداد جهیزیه

اظهارنامه استرداد جهیزیه معمولاً برای زمانی که زن بخواهد پیش از اقدام به دادخواهی، به شوهر اطلاع دهد که باید جهیزیه خود را پس بگیرد، تنظیم می‌شود. نمونه‌ای از اظهارنامه استرداد جهیزیه به شرح زیر است:

به نام خدا

(نام و نام خانوادگی، آدرس دقیق)

تاریخ: (تاریخ ارسال اظهارنامه)

به نام خدا
آقای (نام همسر محترم)

با سلام و احترام،

اینجانب (نام شما)، همسر شما که در تاریخ (تاریخ ازدواج) به عقد شما درآمده‌ام، طبق روال عرفی و قانونی جهیزیه‌ای شامل (لیست اقلام) به منزل شما منتقل نموده‌ام. نظر به این که در حال حاضر شرایط زندگی مشترک ما با مشکلاتی روبرو است، درخواست می‌نمایم که در اسرع وقت جهیزیه فوق را به من بازگردانید.

لذا از شما تقاضا دارم در صورت عدم بازگشت جهیزیه ظرف مدت (مدت زمان معقول) از دریافت این اظهارنامه، اقدام به استرداد جهیزیه از طریق مراجع قضائی خواهیم نمود.

با احترام
(نام و امضا)

14. آیا زن مکلف به بردن جهیزیه به منزل شوهر است؟

پاسخ: خیر زیرا در قانون مدنی چنین تکلیفی برای زن یا خانواده زن قرار داده نشده و آنچه به‌عنوان جهیزیه از سوی زن به خانه شوهر برده می‌شود برحسب عرف و رسم و فرهنگ ایرانی است و اگر زن جهیزیه‌ای به خانه شوهر نبرد بازهم شوهر مکلف است همه وسایل ضروری و موردنیاز زندگی مشترک را از باب انفاق طبق ماده ۱۱۰۷ قانون مدنی تهیه و تأمین کند. و در غیر این صورت زن می‌تواند علیه مرد اقدام به طرح دعوای الزام به پرداخت نفقه نماید.

15. آیا در صورت فوت زن، پدرزن حق استرداد جهیزیه را دارد؟

پاسخ: در صورت بروز اختلاف با توجه به این‌که جهیزیه از طرف پدرزن به دخترش هبه شده و مالکیت آن به دخترش منتقل‌شده است لذا پس از فوت زن اموالش جزء ترکه و اموال باقی‌مانده از زن بوده و به ارث می‌رسد و هر یک از ورثه اعم از پدر و مادرزن و همسرش به میزان سهم قانونی از آن ارث می‌برند.

 

16.وکیل سلمان احدی برای سپردن پرونده استرداد جهیزیه

در صورتی که برای پیگیری پرونده استرداد جهیزیه نیاز به مشاوره حقوقی یا وکیل داشته باشید، وکیل سلمان احدی یکی از وکلای با تجربه و متخصص در زمینه پرونده‌های خانواده و استرداد جهیزیه است. ایشان با سال‌ها تجربه در این زمینه، می‌تواند به شما کمک کند تا روند قانونی پرونده شما به بهترین شکل پیش برود. وکیل سلمان احدی با دانش حقوقی بالا و آشنایی با روندهای قضائی، می‌تواند در تمامی مراحل از جمله تنظیم دادخواست، پیگیری پرونده، و صدور حکم به شما کمک کند.

همچنین، اگر درخصوص جمع‌آوری مدارک، شهود و مستندات نیاز به راهنمایی دارید، وکیل سلمان احدی می‌تواند شما را در این زمینه یاری دهد. تماس با وکیل متخصص و مشاوره صحیح می‌تواند از بسیاری از مشکلات حقوقی در این زمینه جلوگیری کند.

 

جهت مشاوره تلفنی یا واتساپی با شماره 09120466204 تماس بگیرید .