ولی قهری و قیم

حقوق مدنی ایران برای حمایت از افراد ناتوان و صغیر در انجام امور مالی و حقوقی، نهادهایی چون ولی قهری و قیم را تعریف کرده است. این دو نهاد که در راستای حفظ منافع و اموال اشخاص زیر سن قانونی یا محجور به کار می‌روند، دارای قواعد و وظایف خاصی هستند. در این مطلب به توضیح کامل و جامع این مفاهیم، تفاوت‌ها، وظایف و محدودیت‌های آن‌ها خواهیم پرداخت.

—

ولی قهری: تعریف و جایگاه قانونی

ولی قهری به معنای سرپرست قانونی است که قانون به صورت خودکار، به سبب رابطه خویشاوندی و بدون نیاز به حکم دادگاه، اختیار سرپرستی فرد محجور یا صغیر را به او واگذار کرده است. در حقوق ایران، ولی قهری شامل پدر و جد پدری (پدربزرگ) است.

مبنای قانونی ولی قهری

ولی قهری در مواد 1180 تا 1188 قانون مدنی ایران تعریف شده است. بر اساس ماده 1180، “صغیر تحت ولایت پدر و جد پدری خود است و هر یک از پدر یا جد پدری نسبت به صغیر ولایت دارند.” همچنین، ولایت قهری به محض فوت یا عدم صلاحیت یکی از این افراد، به دیگری منتقل می‌شود.

وظایف ولی قهری

ولی قهری وظایف متعددی بر عهده دارد که به طور کلی شامل اداره امور مالی و شخصی صغیر است. وظایف اصلی ولی قهری عبارت‌اند از:

1. حفظ و نگهداری اموال صغیر:

ولی قهری موظف است اموال صغیر را مدیریت کرده و از آسیب رسیدن به آن‌ها جلوگیری کند.

2. اداره اموال:

وی می‌تواند معاملات مالی، اجاره‌دادن، یا خرید و فروش اموال صغیر را انجام دهد، اما باید مصلحت و منافع صغیر را در نظر بگیرد.

3. تصمیم‌گیری درباره امور شخصی و تربیتی:

ولی قهری مسئول تأمین نیازهای تربیتی و آموزشی صغیر است.

محدودیت‌ها و نظارت قانونی

با وجود اختیارات گسترده ولی قهری، قانون برای جلوگیری از سوءاستفاده، نظارت‌هایی را نیز اعمال کرده است. طبق ماده 1184 قانون مدنی، در صورتی که ولی قهری در انجام وظایف خود دچار فساد یا ناتوانی شود، دادگاه می‌تواند تصمیم به عزل او بگیرد.

—

قیم: تعریف و شرایط انتصاب

قیم کسی است که توسط دادگاه به سرپرستی افراد محجور (اعم از صغیر، سفیه یا مجنون) گمارده می‌شود. قیم برخلاف ولی قهری، یک مقام قضایی است و انتصاب او تابع دستور مستقیم دادگاه است.

مبنای قانونی قیمومت

قیمومت در مواد 1218 تا 1256 قانون مدنی ایران مطرح شده است. ماده 1218 بیان می‌کند که افراد زیر نیاز به قیم دارند:

صغار بدون ولی قهری: کودکانی که پدر یا جد پدری خود را از دست داده‌اند.

مجانین: افرادی که به دلیل بیماری روانی قادر به اداره امور خود نیستند.

سفیهان: کسانی که به دلیل نداشتن توانایی در درک مسائل مالی، محجور محسوب می‌شوند.

شرایط انتخاب قیم

انتخاب قیم به صلاحدید دادگاه صورت می‌گیرد و معمولاً نزدیک‌ترین خویشاوندان فرد محجور، در اولویت انتصاب قرار دارند. با این حال، دادگاه صلاحیت اخلاقی و مالی فرد را بررسی می‌کند تا از عملکرد درست او مطمئن شود.

وظایف قیم

وظایف قیم مشابه ولی قهری است، اما او تحت نظارت دقیق‌تر دادگاه عمل می‌کند. این وظایف عبارت‌اند از:

1. اداره اموال محجور:

قیم باید گزارش کاملی از اموال و درآمد محجور به دادگاه ارائه کند.

2. حفظ منافع محجور:

وی باید معاملات مالی را با تأیید دادگاه انجام دهد.

3. ارائه گزارش دوره‌ای:

قیم موظف است به صورت دوره‌ای وضعیت مالی محجور را به دادگاه اطلاع دهد.

محدودیت‌ها و نظارت قانونی بر قیم

قیم نمی‌تواند بدون اجازه دادگاه اموال غیرمنقول محجور را بفروشد یا اجاره بلندمدت بدهد.

در صورت تخلف یا فساد مالی قیم، دادگاه او را عزل کرده و شخص دیگری را منصوب می‌کند.

—

تفاوت‌های ولی قهری و قیم

با وجود شباهت در وظایف کلی ولی قهری و قیم، این دو نهاد تفاوت‌های اساسی دارند:

عزل ولی قهری و قیم

عزل ولی قهری

طبق ماده 1184 قانون مدنی، اگر ولی قهری در انجام وظایف خود مرتکب خیانت، بی‌کفایتی یا سوءرفتار شود، دادگاه می‌تواند او را عزل و شخص مناسبی را به عنوان قیم منصوب کند. در این موارد، دادگاه برای حفظ منافع محجور اقدام می‌کند.

عزل قیم

عزل قیم به دلایل زیر ممکن است:

1. سوءاستفاده از اختیارات:

اگر قیم از وظایف خود تخلف کند یا در مدیریت اموال محجور خیانت کند.

2. عدم توانایی یا عدم صلاحیت اخلاقی:

در صورتی که قیم نتواند به درستی از عهده وظایف خود برآید.

3. تصمیم دادگاه بر اساس گزارش‌های دوره‌ای:

در صورتی که گزارش عملکرد قیم حاکی از تخلفات یا سوءمدیریت باشد.

√شما میتوانید نمونه درخواست عزل قیم را ببینید !!!

فروش اموال محجور توسط قیم

فروش اموال محجور یکی از مهم‌ترین وظایف قیم است که مستلزم رعایت مقررات خاص و دریافت مجوز از دادگاه است. طبق ماده 1241 قانون مدنی ایران، قیم نمی‌تواند اموال غیرمنقول (مانند زمین، خانه یا مغازه) محجور را بفروشد یا اجاره بلندمدت دهد مگر با مجوز کتبی دادگاه و در صورتی که این اقدام به نفع محجور باشد.

شرایط و مراحل فروش اموال محجور

1. درخواست به دادگاه:

قیم باید دلایل و مستندات کافی برای فروش اموال محجور را به دادگاه ارائه کند. این دلایل معمولاً شامل نیاز مالی محجور یا عدم امکان نگهداری از ملک است.

2. ارزیابی کارشناسی:

دادگاه معمولاً یک کارشناس رسمی دادگستری را برای تعیین ارزش واقعی اموال تعیین می‌کند.

3. صدور مجوز فروش:

در صورت تأیید دادگاه، قیم مجوز فروش اموال را دریافت کرده و باید تمامی مراحل فروش را طبق قوانین انجام دهد.

4. گزارش به دادگاه:

پس از فروش، قیم موظف است گزارشی از اقدامات خود و نحوه هزینه‌کرد پول حاصل از فروش را به دادگاه ارائه دهد.

ضمانت اجرای تخلف قیم

اگر قیم بدون مجوز دادگاه اقدام به فروش اموال محجور کند یا آن را با قیمتی پایین‌تر از ارزش واقعی بفروشد، این معامله غیرقانونی و باطل است. همچنین، دادگاه می‌تواند قیم را عزل و مسئولیت خسارت را به او تحمیل کند.

قیم شدن مادر و مراحل درخواست آن

در نظام حقوقی ایران، مادر پس از فوت پدر یا جد پدری به طور خودکار ولی قهری محسوب نمی‌شود. در چنین شرایطی، برای اینکه مادر بتواند قیم فرزند خود شود، باید مراحل قانونی را طی کند و دادگاه حکم قیمومت را صادر کند.

شرایط قیم شدن مادر

1. عدم وجود ولی قهری:

اگر پدر یا جد پدری کودک فوت کرده باشند یا صلاحیت سرپرستی نداشته باشند.

2. عدم وجود قیم دیگر:

در صورت وجود وصی منصوب از سوی پدر یا قیم قانونی دیگر، مادر نمی‌تواند به‌عنوان قیم عمل کند.

3. صلاحیت اخلاقی و مالی:

دادگاه صلاحیت اخلاقی، مالی و توانایی مادر برای اداره امور محجور را بررسی می‌کند.

مراحل درخواست قیمومت توسط مادر

1. ارائه دادخواست به دادگاه:

مادر باید درخواست قیمومت را به دادگاه خانواده یا شورای حل اختلاف ارائه کند.

2. مدارک لازم:

مدارک مورد نیاز شامل شناسنامه محجور، گواهی فوت پدر یا جد پدری، مدارک هویتی مادر و هر مدرک دیگری که نشان‌دهنده عدم وجود ولی قهری باشد.

3. بررسی دادگاه:

دادگاه پس از بررسی صلاحیت مادر و انجام تحقیقات محلی، تصمیم‌گیری می‌کند.

4. صدور حکم قیمومت:

در صورت تأیید دادگاه، حکم قیمومت به نام مادر صادر شده و وی می‌تواند وظایف قیمومت را آغاز کند.

مزایای قیم شدن مادر

نزدیک‌ترین فرد به فرزند است و از نیازها و شرایط او آگاهی بیشتری دارد.

اعتماد به مادر در جامعه ایران به دلیل ارتباط نزدیک و عاطفی بیشتر است.

احتمال سوءاستفاده از اموال محجور در این حالت کاهش می‌یابد.

—

نکات تکمیلی درباره قیمومت

1. مادر به‌عنوان قیم خاص:

دادگاه ممکن است مادر را برای انجام وظایف خاصی مانند اداره امور مالی یا فروش اموال محجور منصوب کند.

2. نظارت دادگاه بر مادر قیم:

مادر نیز مانند سایر قیم‌ها تحت نظارت دادگاه قرار دارد و باید گزارش‌های دوره‌ای ارائه دهد.

3. درخواست تغییر قیم:

اگر مادر به هر دلیلی نتواند وظایف قیمومت را انجام دهد، دادگاه می‌تواند قیم دیگری را منصوب کند.

—

معرفی وکیل متخصص در پرونده‌های قیمومت

در پرونده‌های حساس و پیچیده مانند تعیین قیم یا فروش اموال محجور، بهره‌گیری از وکلای متخصص حقوقی بسیار مهم است. یکی از وکلای برجسته در این حوزه، وکیل سلمان احدی است. وی با سال‌ها تجربه در دعاوی حقوقی، از جمله پرونده‌های قیمومت و امور مربوط به محجورین، توانسته است موفقیت‌های چشمگیری کسب کند. مشاوره دقیق، تسلط به قوانین و رویه‌های دادگاه، و توانایی در ارائه استدلال‌های حقوقی قوی از ویژگی‌های بارز وی به شمار می‌رود. اگر در امور قیمومت نیاز به راهنمایی یا دفاع دارید، وکیل سلمان احدی می‌تواند گزینه‌ای ایده‌آل برای حمایت از حقوق شما باشد.