وکیل سلمان احدی بیان مطالب حقوقی وکیفری و وکالت در دعاویی
مقالات مرتبط
اظهارنامه قضایی چیست؟
اظهارنامه چیست و چه کاربردی دارد؟
در پاسخ به اینکه اظهارنامه چیست و کاربرد اظهارنامه قضایی چیست باید گفت: مطابق ماده 156 قانون آئین دادرسی مدنی اظهارنامه قضایی از جمله ابزار ها و امکاناتی است که قانون گذار در اختیار افراد گذاشته تا بدون طرح دعوی در محاکم اقدام به اعلام اراده و درخواست خویش به طرف مقابل نموده و در صورت امکان مسائل فی مابین را حل و فصل نمایند. ارسال اظهارنامه اختیاری است مگر در مواردی که قانون گذار مشخص و الزام نموده است.
بر اساس ماده 156 قانون آیین دادرسی مدنی هرکس می تواند قبل از تقدیم دادخواست، حق خود را به وسیله اظهارنامه از دیگری مطالبه نماید؛ مشروط بر اینکه موعد مطالبه فرا رسیده باشد. بر اساس این ماده، نیازی نیست که لزوما با مراجعه به دادگاه و اقدام قضایی حق و حقوق مان را مطالبه کنیم بلکه با استفاده از اظهارنامه قضایی و بدون حضور در مراجع قضایی صرفا با اقدام به ارسال اظهارنامه از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی می توان به حق دست یافت. سابقا، ارسال اظهارنامه از طریق تکمیل فرمی بود که افراد می توانستند از طریق مراجع قضایی تهیه کنند. اما امروزه با استفاده از درگاه خدمات الکترونیک قضایی و یا دفاتر خدمات الکترونیکی می توان اقدام به ثبت اظهارنامه الکترونیکی قضایی نمود.
بر اساس تعریف بالا در واقع اظهارنامه قضایی ابزاری است که قانون گذار در اختیار افراد قرار داده تا اراده خویش را به طرف مقابلشان اعلام نمایند. باید دانست ارسال اظهارنامه قضایی در برخی موارد الزامی است و در برخی موارد اختیاری است. در بسیاری از موارد چه بسا ارسال اظهارنامه رسمی سبب حل مشکلات فراوانی شده و از هرگونه اقدام قضایی جلوگیری کند. از آن جهت که اظهارنامه یک ابزار قضایی است و از طرف دادگاه به مخاطب آن ابلاغ الکترونیکی می شود، باید با بیانی محترمانه نگارش شده و حاوی مطالب تهدید آمیز نباشد. لذا اطلاع از نحوه تنظیم صحیح اظهارنامه واجد اهمیت فراوانی است.
کاربرد اظهارنامه قضایی :
در پاسخ به این سوال که اظهارنامه چه کاربردی دارد باید گفت: همانطور که گفتیم، اظهارنامه وسیله ای است که با استفاده از آن می توان قبل از اینکه اقدام به اقامه دعوا در محاکم قضایی نمود حقی را مطالبه کرد. باید دانست در برخی موارد ارسال اظهارنامه اختیاری و در برخی موارد ارسال اظهارنامه الزامی است.
اظهارنامه اختیاری : اظهارنامه ای است که افراد به میل و اراده خود ارسال می کنند و هیچ اجبار قانونی برای اینکه بعدا بتوانند حق خود را مطالبه کنند وجود ندارد البته در بعضی از موارد می تواندد فرستادن اظهارنامه در حقوق فرستنده موثر باشد از جمله اینکه در طلب های عادی که افراد از هم دارند فرستادن اظهارنامه می تواند مبدا محاسبه خسارت تاخیر در تادیه باشد .
بر این اساس از جمله کاربردهای اظهارنامه می توان به مثال های زیر اشاره نمود:
1-هنگامی که کسی بدهی به ما داشته باشد، می توان قبل از دادخواست مطالبه وجه، به موجب اظهارنامه حق را مطالبه نمود.
2-هنگامی زوجه اقدام به ترک منزل نموده و مرد مایل است قبل از الزام به تمکین وی، اقدام به دعوت او از طریق ارسال اظهارنامه عدم تمکین نماید.
3-هنگامی که کسی متعهد به انجام امری در برابر دیگری باشد و در انجام آن اهمال ورزد می توان قبل از دادخواست الزام به ایفای تعهد، به موجب اظهارنامه، ایفای تعهد را از وی درخواست کرد.
4-در مواردی که افراد می خواهند با هم صلح و سازش کنند نیز می توان با ارسال اظهارنامه این امر را به اطلاع طرف مقابل رساند.
5-در صورتی که دلیلی برای اثبات ادعا و مراجعه به دادگستری وجود نداشته باشد نیز می توان با استفاده از اظهارنامه و دریافت پاسخ طرف مقابل، به دادگاه مراجعه و به پاسخ طرف مقابل استناد نمود.
6-زمانی که می خواهیم چیزی را به کسی تسلیم کنیم یا به عبارتی می خواهیم وفای به عهد کنیم اما طرف مقابل از پذیرش آن خودداری می کند، می توان با استفاده از اظهارنامه این کار را انجام داد.
7-زمانی که طرفین معامله متعهد به معرفی داور شده باشند، و طرفین نتوانند یا نخواهند در انتخاب داور توافق کنند که این مورد از جمله موارد الزامی ارسال اظهارنامه می باشد.
اظهارنامه قضایی الزامی :
اظهارنامه قضایی الزامی در واقع به این معنا است که اگر ما قبل از طرح دعوا اقدام به فرستادن آن نکرده باشیم دعوای ما از نظر شکلی رد خواهد شدپس الزام قانونی برای فرستادن آن وجود دارد .در ذیل نمونه های از موارد اظهارنامه الزامی را ذکر می کنیم:
1-زمانی است که مستاجر به علت انقضای مدت اجاره می خواهد مورد اجاره را تخلیه کند اما موجر از تحویل گرفتن آن خودداری می کند، مستاجر باید به وسیله اظهارنامه از وی تقاضا کند که مال مورد اجاره را تحویل بگیرد.
2-بر اساس قانون تملک آپارتمان ها مصوب 1359، در صورتی که مالک یا استفاده کننده، سهم خود از هزینه های مشترک آپارتمان را نپردازد، این هزینه ها بوسیله اظهارنامه مطالبه می شوند.
3-مطابق ماده 13 قانون بیمه مصوب 1316، در صورتی که بیمه گر، بیمه را فسخ نماید، باید مراتب را به موجب اظهارنامه یا نامه سفارشی به بیمه گذار اطلاع بدهد و اثر فسخ ده روز پس از ابلاغ مراتب به بیمه گذار شروع می شود.
4-به موجب ماده یک قانون مجازات راجع به انتقال مال غیر، اگر مالک ملکی از وقوع معامله مال غیر مطلع شود و تا یک ماه بعد از اطلاع از این امر ، اظهاریه ای برای اطلاع به انتقال گیرنده مال غیر نفرستد، معاون جرم محسوب می شود.
5-بر اساس ماده 171 قانون آیین دادرسی مدنی، هرگاه سرایدار، خادم، کارگر و بطور کلی هر امین دیگری چنانچه پس از ده روز از تاریخ ابلاغ اظهارنامه مالک مبنی بر مطالبه مال امانی از آن رفع تصرف نکند، متصرف عدوانی شناخته می شود؛ فلذا طرف مقابل از امتیازات مربوط به دعوای تصرف عدوانی از جمله رسیدگی خارج از مهلت بهره مند می شود.
فواید اظهارنامه قضایی
نوبت به آن شده که فواید اظهارنامه را بررسی کنیم. ارسال اظهارنامه قضایی فواید گوناگونی دارد که در ادامه به آن می‌پردازیم. از فواید اظهار نامه میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
1ـ ممکن است پس از ارسال اظهارنامه توسط خواهان، خوانده حاضر به صلح یا سازش شود در این صورت خواهان متحمل هزینه دادرسی نمی‌شود.
2ـ اظهارنامه نوعی ضرب‌الاجل رسمی و اختیاری است.
3ـ گاهی اظهارنامه برای اخذ و تحصیل دلیل است.
4ـ خواهان می‌تواند خسارت تأخیر تأدیه را از تاریخ ارسال اظهارنامه طلب نماید.
5ـ یکی از فواید ارسال اظهارنامه قضایی این است که هم برای ایجاد حق، کاربرد دارد و هم برای ازاله حق.
شرایط قانونی پذیرش اظهارنامه در مرجع مربوطه
1ـ احراز هویت اظهار کننده (ذکر مشخصات نماینده در صورتی که اظهار کننده اصیل نباشد).
2ـ ابطال تمبر هزینه قانونی.
3ـ خارج از نزاکت نبودن مطالب و مندرجات اظهارنامه.
4ـ تسلیم اظهارنامه و پیوست‌های آن به تعداد مقرر قانونی (معمولاً سه نسخه است و اگر تعداد مخاطبان زیاد باشد، تعداد نسخه‌ها زیادتر خواهد بود).
5ـ تسلیم وجه یا مال یا سند، در صورتی که اظهارنامه مشعر به آن باشد.
6ـ موعد مطالبه حق رسیده باشد.
اصوال ارسال اظهارنامه
باید دارای ستون مربوط به اظهار کننده و مخاطب اظهارنامه باشد، همچنین موضوع اظهارنامه و ستون شرح موضوع می باشد. در اظهارنام باید اطلاعات مربوط به هر ستون را به طور کامل در مقابل آن ذکر شود. به این صورت که در ستون مربوط به اظهار کننده و مخاطب، اطلاعات شخصی و اقامتگاه خود و مخاطب را ذکر کرده و در قسمت موضوع، عبارت مطالبه طلب یا وجه را مطرح کند و همچنین به صورت واضح، موضوع را در قسمت شرح موضوع اظهارنامه یا قسمت خلاصه اظهارات شرح دهید.
شرایط قانونی پذیرش اظهارنامه در مرجع قضایی
- شرایط قانون پذیرش اظهارنامه در مرجع قضایی عبارت است از:
- احراز هویت اظهارکننده
- پرداخت هزینه قانونی
- خارج از نزاکت نبودن مطالب و مندرجات اظهارنامه (ماده ۱۵۶ قانون آیین دادرسی مدنی) و عدم تهدید مخاطب
- تسلیم وجه یا مال یا سند، در صورتی که اظهارنامه مشعر به آن باشد. (ماده ۱۵۷ قانون آیین دادرسی مدنی)
- فرا رسیدن موعد مطالبه حق
پاسخ به اظهارنامه
از آنجا که ارسال اظهارنامه موجب اشتغال دادگاه نمی‌شود، بین اظهارکننده و مخاطب رابطه حقوقی دادرسی ایجاد نشده، لذا مخاطب اظهارنامه، الزام قانونی برای پاسخ به اظهارنامه ندارد، اما اگر بخواهد به اظهارنامه پاسخ دهد می‌تواند این‌کار را بدون عجله و بعد از بررسی دقیق اظهارنامه‌ای که به دست او رسیده و با راهنمایی از یک مشاور حقوقی یا وکیل، انجام دهد و حتما به این موضوع توجه داشته باشد که ممکن است اظهارات او به‌عنوان اقرار در اقامه دعوی علیه خودش مورد استناد قرار بگیرد.
از طرف دیگر، صرف سکوت در برابر اظهارنامه، حقی برای اظهارکننده ایجاد نمی‌کند و اگر اظهارکننده بخواهد در صدد احقاق حقوق ادعایی خود برآید، باید نسبت به تقدیم دادخواست علیه او اقدام کند. هرچند در مواردی سکوت مخاطب اگر با شواهد و قرائن دیگری همراه باشد، ممکن است تحت شرایطی، در اثبات ادعای خواهان مؤثر واقع شود.
مهلت قانونی پاسخ به اظهارنامه
در قانون مهلتی برای پاسخ دادن به اظهارنامه ذکر نشده است چرا که اصلا اجباری به پاسخ دادن به اظهارنامه هم ندارد. معمولا افرادی که اظهارنامه ارسال می‌کنند، زمان هم تعیین می‌کنند. به عنوان مثال سه روز برای پاسخ جهت انجام موضوع اظهارنامه به مخاطب خود مهلت می‌دهند.اگر طی فرصت قانونی مخاطب اظهارنامه اقدامی جهت اظهارنامه ارسالی انجام ندهد، اظهارکننده می‌تواند علیه او اقامه دعوا نماید.
اظهارنامه با دادخواست چه تفاوتی دارد؟
به‌طور کلی اظهارنامه با دادخواست چند تفاوت اساسی دارد:
- ارسال اظهارنامه به مخاطب، نیازی به رعایت تشریفات دادرسی ندارد، اما ثبت دادخواست و ارسال آن، باید از همراه رعایت تشریفات دادرسی انجام شود.
- ارسال اظهارنامه، هزینه کمی دارد، اما ارسال دادخواست همراه با پرداخت هزینه دادرسی انجام می‌شود.
اظهارنامه برای اعلام موضوع و نوعی اخطار و هشدار جدی است، اما دادخواست، نوعی شکایت است که منجر به ایجاد پرونده و در نهایت صدور رای می‌شود.
نحوه ثبت و ارسال اظهارنامه الکترونیک
در حال حاضر، اظهارنامه، به صورت الکترونیکی ثبت می‌شود. متقاضی با مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی و همراه داشتن مدارک مورد نیاز، اطلاعات خود را در اختیار مسئول دفتر خدمات قرار می‌دهد و او با تنظیم فرم الکترونیکی اظهارنامه و ثبت آن، یک کد پیگیری به متقاضی می‌دهد تا در مراحل بعدی از طریق این کد، بتواند اظهارنامه ارسالی را پیگیری نماید.
نمونه‌ای از فرم اظهارنامه قضایی
در نهایت نکته حائز اهمیت در ارسال اظهارنامه این است که ارسال اظهارنامه در برخی موارد بر روی طرف مقابل مؤثر واقع می‌شود و دریافت‌کننده اظهارنامه، از ترس اقامه دعوا از سوی طلبکار، یا درگیر شدن در مراجع حقوقی و دریافت اخطاریه‌های متعدد، از طریق مسالمت‌آمیز به ایفای تعهد یا انجام وظیفه می‌پردازد و در نهایت بدون اقامه دعوا که مستلزم صرف وقت و هزینه بسیار است، اظهارکننده به هدف خود که وصول طلب است، می‌رسد. در نتیجه ارسال اظهارنامه تا حد زیادی به کاهش مراجعات حضوری مردم به مراجع حقوقی کمک می‌کند
نمونه اظهارنامه قضایی مطالبه طلب
به نام خدا
اظهار کننده: ……………………………….. فرزند: ……………………………… به نشانی: ………………………….. کد ملی: ………………
اظهار شونده: ……………………………… فرزند: ……………………………… به نشانی: ………………………….. کد ملی: ………………
موضوع اظهارنامه: مطالبه وجه
مخاطب محترم اظهارنامه؛ بر اساس ماده 156 قانون ایین دادرسی مدنی متن زیر به صورت رسمی و قانونی به شما ابلاغ می شود
با سلام و احترام؛
همانطور که مستحضر هستید و بر اساس فاکتورهای ضمیمه شده که به امضاء و تایید شما رسیده اینجانب ……………. بنا به سفارش جنابعالی یک سری کالا به شما تحویل داده ولی متاسفانه وجهی از این بابت دریافت نشده است.
با توجه به اینکه با وجود مراجعات مکرر و درخواست پرداخت وجه، از انجام این امر استنکاف نمودید با این اظهارنامه به شما اعلام می‌گردد که ظرف مدت 3 روز از تاریخ ابلاغ این اظهارنامه نسبت به پرداخت جمع مبالغ درج شده در فاکتورها به حساب اینجانب که در ذیل اظهارنامه ذکر شده است اقدام نمایید.
بدیهی است در صورت عدم پرداخت مبلغ مذکور، اینجانب از طریق مراجع قضایی اقدام خواهم نمود، کلیه هزینه‌های دادرسی، حق الوکاله وکیل و خسارت تاخیر تادیه و تبعات آن متوجه شما خواهد بود.
شماره حساب: ………………….. بانک ………… بنام ………………………
سلمان احدی وکیل پایه یک دادگستری به وکالت از آقای /خانم
